Nec valuêre manus infixum educere telum,
Expulit ipse cruor, rubefactaque sanguine tellus
Purpureum viridi genuit de cespite florem,
Qui priùs Ebalio fuerat de vulnere natus.
Litera communis mediis pueroque viroque
Inscripta est foliis, hæc nominis, illa querelæ.
Victor ad Hypsipyles patriam clarique Thoantis
Et veterum terras infames cæde virorum
Vela dat, ut referat Tirynthia tela, sagittas.
Quæ postquam ad Graios, domino comitante, revexit,
Imposita estque fero tandem manus ultima bello:
Troja simul Priamusque cadunt; Priameïa conjux
Perdidit infelix hominis post omnia formam,
Externasque novo latratu terruit auras,
Longus in angustum quâ clauditur Hellespontus.
Ilion ardebat, neque adhuc consederat ignis,
Exiguumque senis Priami Jovis ara cruorem
Combiberat. Tractata comis antistita Phobi
Non profecturas tendebat ad æthera palmas.
Dardanidas matres, patriorum signa deorum,
Dum licet, amplexas succensaque templa tenentes,
Invidiosa trahunt victores præmia Graii;
Mittitur Astyanax illis de turribus, unde
Pugnantem pro se proavitaque regna tuentem
Sæpe videre patrem, monstratum a matre, solebat.
Jamque viam suadet Boreas, flatuqué secundo
Carbasa mota sonant; jubet uti navita ventis.
'Troja, vale; rapimur,' clamant, dantque oscula terræ Troades, et patriæ fumantia tecta relinquunt.
Ultima conscendit classem (miserabile visu).
In mediis Hecuba natorum inventa sepulcris.
Prensantem tumulos atque ossibus oscula dantem
Dulichiæ traxêre manus; tamen unius hausit,
Inque sinu cineres secum tulit Hectoris haustos.
Hectoris in tumulo canum de vertice crinem,
Inferias inopes, crinem lacrymasque reliquit.
Est, ubi Troja fuit, Phrygiæ contraria tellus,
Bistoniis habitata viris. Polymestoris illic
Regia dives erat, cui te commisit alendum.
Clàm, Polydore, pater, Phrygiisque removit ab armis.
Consilium sapiens, sceleris nisi præmia magnas
Adjecisset opes, animi irritamen avari.
Ut cecidit Fortuna Phrygum, capit impius ensem
Rex Thracum, juguloque sui defigit alumni,
Et, tanquam tolli cum corpore crimina possent,
Exanimem e scopulo subjectas misit in undas.
Litore Threïcio classem religârat Atrides,
Dum mare pacatum, dum ventus amicior esset.
Hic subitò, quantus, cùm viveret, esse solebat,
Exit humo latè ruptâ, similisque minanti
Temporis illius vultum referebat Achilles,
Quo ferus injusto petiit Agamemnona ferro.
'Immemoresque mei disceditis,' inquit, Achivi,
Obrutaque est mecum virtutis gratia nostræ ?
Ne facite; utque meum non sit sine honore sepulcrum,
Placet Achilleos mactata Polyxena manes.'
Dixit, et, immiti sociis parentibus umbræ,
Rapta sinu matris, quam jam propè sola fovebat,
Fortis et infelix et plusquam femina virgo
Ducitur ad tumulum, diroque fit hostia busto.
Quæ memor ipsa sui, postquam crudelibus aris
Admota est, sensitque sibi fera sacra parari,
Utque Neoptolemum stantem ferrumque tenentem
Inque suo vidit figentem lumina vultu ;
Utere jamdudum generoso sanguine,' dixit:
'Nulla mora est, aut tu jugulo vel pectore telum
Conde meo' jugulumque simul pectusque retexit.
'Scilicet aut ulli servire Polyxena ferrem,
Aut per tale sacrum numen placabitis ullum.
Mors tantùm vellem matrem mea fallere posset,
Mater obest, minuitque necis mihi gaudia; quamvis
Non mea mors illi, verùm sua vita gemenda est.
Vos modò, ne Stygios adeam non libera manes,
Este procul, si justa peto, tactuque viriles
Virgineo removete manus: acceptior illi,
Quisquis is est, quem cæde meâ placare paratis,
Liber erit sanguis. Si quos tamen ultima nostri
Verba movent oris; Priami vos filia regis,
Nunc captiva, rogat; genitrici corpus inemptum
Reddite, neve auro redimat jus triste sepulcri,
Sed lacrymis; tunc, cùm poterat, redimebat et auro.'
Dixerat. At populus lacrymas, quas illa tenebat,
Non tenet. Ipse etiam flens invitusque sacerdos
Præbita conjecto rupit præcordia ferro.
Illa, super terram defecto poplite labens,
Pertulit intrepidos ad fata novissima vultus.
Troades excipiunt, deploratosque recensent
Priamidas, et quid dederit domus una cruoris;
Teque gemunt, virgo, teque, o modò regia conjux, 480 Regia dicta parens, Asiæ florentis imago;
Nunc etiam prædæ mala sors; quam victor Ulixes
Esse suam nollet, nisi quòd tamen Hectora partu
Ediderat. Dominum matri vix reperit Hector.
Quæ corpus complexa animæ tam fortis inane,
Quas toties patriæ dederat natisque viroque,
Huic quoque dat lacrymas; lacrymas in vulnera fundit,
Osculaque ore tegit, consuetaque pectora plangit,
Canitiemque suam concreto in sanguine verrens,
Plura quidem, sed et hæc laniato pectore dixit :
'Nata tuæ (quid enim superest?) dolor ultime matris,
Nata, jaces, videoque tuum, mea vulnera, vulnus.
Et, ne perdiderim quenquam sine cæde meorum,
Tu quòque vulnus habes. At te, quia femina, rebar
A ferro tutam; cecidisti et femina ferro,
Totque tuos idem fratres, te perdidit idem
Exitium Trojæ, nostrique orbator, Achilles.
At postquam cecidit Paridis Phœbique sagittis ;
"Nunc certè," dixi, "non est metuendus Achilles."
Nunc quòque mî metuendus erat. Cinis ipse sepulti 500
In genus hoc sævit; tumulo quòque sensimus hostem :
Eacidæ fecunda fui. Jacet Ilion ingens,
Eventuque gravi finita est publica clades ;
Sed finita tamen. Soli mihi
In cursuque meus dolor est.
Pergama restant,
Modò maxima rerum,
Tot generis natisque potens nuribusque viroque,
Nunc trahor exsul, inops, tumulis avulsa meorum,
Penelope munus: quæ me data pensa trahentem,
Matribus ostendens Ithacis, "Hæc Hectoris illa est
Clara parens, hæc est," dicet, "Priameïa conjux."
Postque tot amissos tu nunc, quæ sola levabas
Maternos luctus, hostilia busta piâsti.
Inferias hosti peperi. Quò ferrea resto,
Quidve moror? quò me servas, annosa senectus?
Quid, dî crudeles, nisi quò nova funera cernam,
Vivacem differtis anum? Quis posse putaret
Felicem Priamum post diruta Pergama dici?
Felix morte suâest, nec te, mea nata, peremptam
Adspicit, et vitam pariter regnumque reliquit.
At, puto, funeribus dotabere, regia virgo,
Condeturque tuum monumentis corpus avitis.
Non hæc est fortuna domûs. Tibi munera matris
Contingent fletus peregrinæque haustus arenæ.
Omnia perdidimus: superest, cur vivere tempus
In breve sustineam, proles gratissima matri,
Nunc solus, quondam minimus de stirpe virili,
Has datus Ismario regi Polydorus in oras.
Quid moror iuterea crudelia vulnera lymphis
Abluere et sparsos immiti sanguine vultus?'
Dixit, et ad litus passu processit anili,
Albentes lacerata comas. Date, Troades, urnam,'
Dixerat infelix, liquidas hauriret ut undas:
Adspicit ejectum Polydori in litore corpus,
Factaque Threïciis ingentia vulnera telis. 'Troades exclamant; obmutuit illa dolore,
Et pariter vocem lacrymasque introrsus obortas
Devorat ipse dolor; duroque simillima saxo
Torpet, et adversâ figit modò lumina terrâ;
Interdum torvos extollit ad æthera vultus;
Nunc positi spectat vultum, nunc vulnera nati,
Vulnera præcipuè; seque armat et instruit irâ.
Quâ simul exarsit, tanquam regina maneret,
|