JAM Pater armipotens, postquam nova monia
vidit,
Multaque Romulea bella peracta manu,
Jupiter, inquit, habet Romana potentia vires;
Sanguinis officio non eget illa mei.
Redde patri natum : quamvis intercidit alter,
Pro se, proque Remo, qui mihi restat, erit.
Unus erit, quem tu tolles in cærula cœli;
Tu mihi dixisti : sint rata dicta Jovis."
Jupiter annuerat: nutu tremefactus uterque
Est polus; et cœli pondera sensit Atlas.
Est locus antiqui Capream dixere paludem;
Forte tuis illic, Romule, jura dabas.
Sol fugit, et removent subeuntia nubila cœlum ;
Et gravis effusis decidit imber aquis.
15 Hinc tonat, hinc missis abrumpitur ignibus æther.
Fit fuga Rex patriis astra petebat equis.
Luctus erat, falsæque Patres in crimine cædis;
Hæsissetque animis forsitan illa fides.
Sed Proculus Longa veniebat Julius Alba;
Lunaque fulgebat; nec facis usus erat;
16. Rex. Romulus scil.-Patriis. Martis.
19. Alba. Latii fuit oppidum, ab Ascanio, Æneæ filio, conditum.
Cum subito motu nubes crepuere sinistræ :
Rettulit ille gradus; horrueruntque comæ.
Pulcher, et humano major, trabeaque decorus,
Romulus in media visus adesse via;
25 Et dixisse simul, "Prohibe lugere Quirites;
Nec violent lacrymis numina nostra suis.
Thura ferant, placentque novum pia turba Quirinum;
Et patrias artes, militiamque colant."
Jussit; et in tenues oculis evanuit auras.
Convocat hic Patres; jussaque verba refert. Templa Deo fiunt: collis quoque dictus ab illo : Et referunt certi sacra paterna dies.
27. Quirinum. Eo nomine in cœlo vocari se indicavit Romulus.
Numa Egeriæ consilio Leges instituit.
VALLIS Aricinæ, sylva præcinctus opaca,
Est lacus, antiqua religione sacer.
Hic latet Hippolytus, furiis direptus equorum;
Unde nemus nullis illud initur equis.
5 Licia dependent, longas velantia sepes.
Et posita est meritæ multa tabella Deæ.
Sæpe potens voti, frontem redimita coronis,
Fœmina lucentes portat ab urbe faces.
1. Aricinæ. Aricia ab Alba 20 stadiis distabat. 3. Hippolytus. Thesei filius.
Defluit incerto lapidosus murmure rivus;
Sæpe, sed exiguis haustibus, inde bibes.
Egeria est, quæ præbet aquas, Dea grata Camœnis :
Illa Nume conjux consiliumque fuit.
Principio nimium promptos ad bella Quirites
Molliri placuit jure, Deumque metu.
15 Inde datæ leges, ne firmior omnia posset:
Cœptaque sunt pure tradita sacra coli.
Exuitur feritas, armisque potentius æquum est;
Et cum cive pudet conseruisse manus.
Ancile a Cælo demissum, regnante Numa.
Fast. LIB. III. 357.
MOLLIS erat tellus rorata mane pruina;
Ante sui populus limina regis adest.
Prodit, et in solio medius consedit acerno;
Innumeri circa stantque silentque viri.
5 Ortus erat summo tantummodo margine Phoebus ;
Sollicitæ mentes speque metuque pavent.
Constitit, atque, caput niveo velatus amictu,
Jam bene Dis notas sustulit ille manus;
Atque ita, "Tempus adest promissi muneris,” in-
quit :
"Pollicitam dictis, Jupiter, adde fidem."
Dum loquitur, totum jam Sol emerserat orbem ;
Et gravis ætherio venit ab axe fragor.
Ter tonuit sine nube Deus, tria fulgura misit-
Credite dicenti; mira, sed acta, loquor!
15 A media cœlum regione dehiscere cœpit ;
Submisere oculos cum duce turba suos:
Ecce levi scutum versatum leniter aura
Decidit : : a populo clamor ad astra venit.
Tollit humo munus cæsa prius ille juvenca,
Quæ dederat nulli colla premenda jugo.
Idque Ancile vocat, quod ab omni parte recisum
Quaque notes oculis, angulus omnis abest.
Tum, memor imperii sortem consistere in illo,
Consilium multæ calliditatis init.
25 Plura jubet fieri simili cælata figura;
Error ut ante oculos insidiantis erat.
ver. 19. Munus. Scutum scil. cœlo delapsum.
Tullia super cadaver patris sui, Servii Tullii, equos
TULLIA, conjugio, sceleris mercede, peracto,
His solita est dictis exstimulare virum :
"Quid juvat esse pares, te nostræ cæde sororis,
Meque tui fratris, si pia vita placet ?
5 Vivere debuerant et vir meus, et tua conjux,
Si nullum ausuri majus eramus opus.
ver. 1. Tullia. Servii Tullii filia.
Et caput et regnum facio dotale parentis :
Si vir es, i, dictas exige dotis opes.
Regia res scelus est; socero cape regna necato;
Et nostras patrio sanguine tinge manus."
Talibus instinctus solio privatus in alto
Sederat attonitum vulgus ad arma ruit.
Hinc cruor, hinc cædes; infirmaque vincitur ætas :
Sceptra gener socero rapta Superbus habet.
15 Ipse sub Esquiliis, ubi erat sua regia, cæsus,
Concidit in dura sanguinolentus humo.
Filia, carpento patrios initura Penates,
Ibat per medias alta feroxque vias.
Corpus ut aspexit, lacrymis auriga profusis
Restitit; hunc tali corripit illa sono:
"Vadis, an exspectas pretium pietatis amarum?
Duc, inquam, invitas ipsa per ora rotas."
Certa fides facti; dictus Sceleratus ab illa
Vicus, et æterna res ea pressa nota.
ULTIMA Tarquinius Romanæ gentis habebat
Regna vir injustus, fortis ad arma tamen.
Ceperat hic alias, alias everterat urbes;
Et Gabios turpi fecerat arte suos.
5 Namque trium minimus, proles manifesta Superbi, In medios hostes nocte silente venit.
ver. 5. Trium. Quos filios habuit Tarquinius. 6. Hostes. Gabinos scil.
|