PRIMUS aratra manu solerti fecit Osiris,
Et teneram ferro sollicitavit humum.
Primus inexpertæ commisit semina terræ,
Pomaque non notis legit ab arboribus.
5 Hic docuit teneram palis adjungere vitem ;
Hic viridem dura cædere falce comam.
Illi jucundos primum matura sapores
Expressa incultis uva dedit pedibus.
Ille liquor docuit voces inflectere cantu,
Movit et ad certos nescia membra modos.
Bacchus et agricolæ magno confecta labore
Pectora lætitiæ dissoluenda dedit.
Bacchus et afflictis requiem mortalibus affert,
Crura licet dura compede pulsa sonent.
15 Non tibi sunt tristes curæ, nec luctus, Osiri;
Sed chorus, et cantus lenis, et aptus amor;
Sed varii flores, et frons redimita corymbis,
Fusa sed ad teneros lutea palla pedes;
Et Tyriæ vestes, et dulcis tibia cantu,
Et levis occultis conscia cista sacris.
1. Osiris. Jovis filius, maritus Isidis.
11. Bacchus. Osiris idem est apud Ægyptios, qui Bacchus apud Græcos. 19. Tyria. Vide supra, p. 214, v. 11.
HEU! scelerata jacet sedes in nocte profunda
Abdita, quam circum flumina nigra sonant!
Tisiphoneque, impexa feros pro crinibus angues,
Sævit, et huc illuc impia turba fugit.
Hic niger in porta serpentum Cerberus ore
Stridet, et æratas excubat ante fores:
Illic Junonem tentare Ixionis ausi
Versantur celeri noxia membra rota :
Porrectusque novem Tityus per jugera terræ
Assiduas atro viscere pascit aves.
Tantalus est illic, et circum stagna; sed acrem
Jam jam poturi deserit unda sitim.
Et Danai proles, Veneris quæ numina læsit,
In cava Lethæas dolia portat aquas.
1. Scelerata sedes. Hæc est Inferorum regio, in qua torquentur impii. 7. Illic Junonem, &c. Ixion, Phlegyæ filius, ausus est Junonem de stupro interpellare; quamobrem Jupiter ipsum ad inferos a cœlo detrusum volubili rota circumagi jussit.
9. Tityus. Jovis filius, ad Inferos etiam detrusus.
11. Tantalus. Jovis et filius, et ab eo ad Inferos etiam addictus, sub pœna, ut cum aquas ad mentum usque habeat, et poma capiti ejus immineant, nec edere tamen possit, nec bibere.
RURA cano, rurisque Deos : his vita magistris
Desuevit querna pellere glande famem.
Illi compositis primum docuere tigillis
Exiguam viridi fronde operire domum.
Illi etiam tauros primum docuisse feruntur
Servitium, et plaustro supposuisse rotam.
Tunc victus abiere feri, tunc insita pomus ;
Tunc bibit irriguas fertilis hortus aquas.
Aurea tunc pressos pedibus dedit uva liquores,
Mistaque securo est sobria lympha mero.
Rura ferunt messes, calidi cum sideris æstu
Deponit flavas annua terra comas.
Rure levis verno flores apis ingerit alveo,
Compleat ut dulci sedula melle favos.
Agricola assiduo primum lassatus aratro
Cantavit certo rustica verba pede;
Et satur arenti primum est modulatus avena
Carmen, ut ornatos diceret ante Deos.
Agricola et minio suffusus, Bacche, rubenti,
Primus inexperta duxit ab arte choros :
Huic datus a pleno, memorabile munus, ovili
[Dux pecoris hircus: duxerat hircus oves.]
Rure puer verno primum de flore coronam
Fecit, et antiquis imposuit Laribus.
2. Annua. Adjectivum pro adverbio.
B. Ornatos; i. e. coronatos.
25 Rure etiam, teneris curam exhibitura puellis, Molle gerit tergo lucida vellus ovis.
Hinc et fœmineus labor est, hinc pensa colusque ;
Fusus et apposito pollice versat opus.
Ipse interque greges, interque armenta Cupido
Natus, et indomitas dicitur inter equas.
Illic indocto primum se exercuit arcu.
Hei mihi, quam doctas nunc habet ille manus!
Nil, nisi quod prodest, carum est.
OVIDII EX Ponto, LIB. II. Epist. ix. 23.
NUM quid erit, quare solito dignemur honore
Numina, si demas velle juvare Deos?
Jupiter oranti surdas si præbeat aures,
Victima pro templo cur cadat icta Jovis?
pacem nullam pontus mihi præstet eunti,
Irrita Neptuno cur ego thura feram ?
Vana laborantis si fallat vota coloni,
Accipiat gravidæ cur suis exta Ceres ?
Nec dabit intonso jugulum caper hostia Baccho,
Musta sub adducto si pede nulla fluant.
Cæsar ut imperii moderetur fræna, precamur,
Tam bene quo patriæ consulit ille suæ.
Utilitas igitur magnos hominesque Deosque
Efficit; auxiliis quoque favente suis.
ver. 7-10. Conf. supr. p. 112, 7. 13-25
Patria sua SULMO, absente Domina, parum placet NASONI
Amorum LIB. II. Eleg. xvi.
PARS me Sulmo tenet Peligni tertia ruris ;
Parva, sed irriguis ora salubris aquis.
Sol licet admoto tellurem sidere findat,
Et micet Icarii stella proterva canis ;
5 Arva pererrantur Peligna liquentibus undis;
Et viret in tenero fertilis herba solo.
Terra ferax Cereris, multoque feracior uvæ;
Dat quoque bacciferam Pallada gratus ager:
Perque resurgentes rivis labentibus herbas
Gramineus madidam cespes obumbrat humum.
At meus ignis abest. Verbo peccavimus uno.
Quæ, movet ardores, est procul; ardor adest.
Non ego, si medius Polluce et Castore ponar,
In cœli sine te parte fuisse velim.
15 Solliciti jaceant, terraque premantur iniqua,
In longas orbem qui secuere vias.
Aut juvenum comites jussissent ire puellas,
Si fuit in longas terra secanda vias.
Tum mihi, si premerem ventosas horridus Alpes, (Dummodo cum domina) molle fuisset iter.
|