Abbildungen der Seite
PDF
EPUB

Ante mare, et terras, et, quod regit omnia, caelum 5 Unus erat toto naturae vultus in orbe,

10

15

Quem dixere Chaos: rudis, indigestaque moles,
Nec quicquam, nisi pondus iners, congestaque eodem
Non bene junctarum discordia semina rerum.
Nullus adhuc mundo praebebat lumina Titan;
Nec nova crescendo reparabat cornua Phœbe,
Nec circumfuso pendebat in aëre tellus
Ponderibus librata suis: nec brachia longo
Margine terrarum porrexerat Amphitrite.
Quaque erat et tellus, illic et pontus, et aër:
Sic erat instabilis tellus, innabilis unda,
Lucis egens aër: nulli sua forma manebat :
Obstabatque aliis aliud: quia corpore in uno
Frigida pugnabant calidis, humentia siccis,
Mollia cum duris, sine pondere habentia pondus. 20
Hanc Deus, et melior litem natura diremit.
Nam caelo terras, et terris abscidit undas,
Et liquidum spisso secrevit ab aëre caelum.
Quae postquam evolvit, caecoque exemit acervo,
Dissociata locis concordi pace ligavit.
Ignea convexi vis, et sine pondere, caeli
Emicuit, summáque locum sibi legit in arce:

25

14. Amphitrite ponitur hic pro oceano universam terram circumeunte: паρà тò àμØiτgíбev, terram enim circumcirca terit seu alluit mare. 23. Liquidum caelum. Pro aethere posuit, nam et aether purissimus est: liquidum ergo est purum, clarum, ab omni corruptione remotum.

26. Ignea convexi vis. Periphrasis est aetheris atque ignis,qui supremum propter levitatem sibi locum vindicavit.

3.

Pria che 'l ciel fosse, il mar, la terra, e 'l foco, Era il fuoco, la terra, il ciel, e 'l mare : Ma 'l mar rendeva il ciel, la terra, e 'l foco, Deforme il foco, il ciel, la terra, e 'l mare : Che ivi era e terra, e cielo, e mare, e foco, Dov' era e cielo, e terra, e foco, e mare : La terra, il foco, e 'l mare, era nel cielo, Nel mar nel foco, e nella terra il cielo.

4.

Non v'era chi portasse il nuovo giorno
Dal maggior lume in Oriente acceso:
Nè rinnovava mai la luna il corno,
Nè l'altre stelle avean lor corso preso;
Nè pendeva la terra intorno intorno
Librata in aere dal suo proprio peso;
Nè il mare avea col suo perpetuo grido
Fatto intorno alla terra il vario lido.

5.

Quindi nascea, che stando in un composto
Confuso il cielo, e gli elementi insieme,
Faceano un corpo informe e mal disposto
Per donar forma al mal locato seme:
Anzi era l' un contrario all' altro opposto
Per le parti di mezzo, e per l'estreme;
Fea guerra il leve al grave, il molle al saldo,
Contro il secco l'umor, col freddo il caldo.

6.

Ma quel, che ha cura di tutte le cose,
La natura migliore, e 'l vero Dio,
Tutti quei corpi al suo luogo dispose
Secondo il proprio lor primo desio :
D'intorno il cielo, e nel suo centro pose
La terra, indi dal mar la dipartio;
E'l passo aperto, onde esalasse il foco,
Se ne volò nel più sublime loco.

Proximus est aër illi levitate, locoque;
Densior his tellus, elementaque grandia traxit,
Et pressa est gravitate sui: circumfluus humor
Ultima possedit, solidumque coërcuit orbem.
Sic, ubi dispositam, quisquis fuit ille Deorum,
Congeriem secuit, sectamque in membra redegit;
Principio terram, ne non aequalis ab omni

30

Parte foret, magni speciem glomeravit in orbis. 35
Tum freta diffundi, rapidisque tumescere ventis
Jussit, et ambitae circumdare littora terrae.
Addidit et fontes, et stagna immensa, lacusque;
Fluminaque obliquis cinxit declivia ripis,
Quae diversa locis partim sorbentur ab ipsa;
In mare perveniunt partim; campoque recepta
Liberioris aquae, pro ripis littora pulsant.

40

30. Circumfluus humor. Aqua ultimum est elementorum, quatenus terram cingit et ambit: non autem habita ratione centri, cui vicinior terra.

FAB. II. Arg. Sic ubi dispositam. Separata jam terra erat à caeteris elementis: sed homo nondum natus, ipsius terrae cultor futurus et dominus. Itaque Prometheus Iapetis filius terram imbre mollivit, et ex hac hominem ad Dei similitudinem et imaginem finxit; cujus facies non prona, ut caeteris animalibus esset in terram, sed caelum spectaret erecta.

39. Obliquis ripis. Fluvii naturam lapsus anguium exprimunt, et ita ripas obliquas efficiunt. Hinc Dii fluviorum praesides, propter riparum alveorumque curvitates flexusque, ad cornuum taurinorum similitudinem cornuti fingebantur. Vide Hieron. Magium lib. 4 cap. 2 Miscell.

7

Prossimo a lui s'avvicinò primiero
L'aer degli altri più veloce e leve :

Che quanto è il mar più del terren leggiero,
Tanto ei del foco è più tardo e più greve;
Quindi nel centro il suo più proprio e vero
Luogo la terra più densa riceve ;

L'ultima parte,

che resta, è dell' onda, Che d'intorno il terren bagna, e circonda.

8

E dove fur nell' union nemici,

E cercar farsi sempre oltraggio, e scorno,
Nella disunion restaro amici,

Poichè ognun

fu nel suo proprio soggiorno: E partorir quell' opre alme e felici,

Onde il mondo vegghiam sì bello e adorno.
Ed a far sì bei parti ed infiniti

Sol la disunion gli fece uniti:

9

Poichè il tutto dispose a parte a parte,
Qual fosse degli Dei quel che v'intese,
Acciocchè fosse uguale in ogni parte,
La terra in forma d'una palla rese.
Poi fè, che l'acque fur diffuse e sparte
D'intorno, e dentro, per ogni paese,
Lasciando isole, e terre, e quinci, e quindi
Agli Sciti, agl' Iberi, agli Afri, e agl' Indi.

10

E di ridurla in miglior forma vago
La terra ornò di mille cose belle;

Quinci un gran stagno, e quindi un chiaro lago,
Là selve ombrose, e quà piante novelle :
Fa correr più d'un fiume errante e vago
Fra torte ripe in queste parti, e in quelle;
Tanto che giunto in più libero nido,
Percote in vece delle ripe il lido.

Jussit et extendi campos, subsidere valles, Fronde tegi silvas, lapidosos surgere montes. Utque duae dextra caelum, totidemque sinistra 45 Parte secant Zonae; quinta est ardentior illis: Sic onus inclusum numero distinxit eodem Cura Dei, totidemque plagae tellure premuntur. Quarum quae media est, non est habitabilis aestu; Nix tegit alta duas: totidem inter utramque locavit; 50 Temperiemque dedit, mixtȧ cum frigore flamma. Imminet his aër, qui quanto est pondere terrae Pondus aquae levius, tanto est onerosior igne. Illic et nebulas, illic consistere nubes | Jussit, et humanas motura tonitrua mentes, Et cum fulminibus facientes frigora ventos. His quoque non passim mundi fabricator habendum Aëra permisit: vix nunc obsistitur illis,

55

Cum sua quisque regat diverso flamina tractu,
Quin lanient mundum: tanta est discordia fratrum. 60
Eurus ad auroram, Nabathaeaque regna recessit,
Persidaque, et radiis juga subdita matutinis:
Vesper, et occiduo quae littora sole tepescunt,
Proxima sunt Zephyro: Scythiam, septemque triones
Horrifer invasit boreas: contraria tellus
Nubibus adsiduis, pluvioque madescit ab austro.

65

60. Fratrum. Ventorum, qui Aurorae et Astraei gigantis filii. Hes. Theog.

61. Nabathaeaque regna. Orientalia. Nabath enim Ismaelis filius, ut Josephus scribit, unà cum undecim fratribus suis, omnem terram ab Euphrate ad mare rubrum usque positam tenuit, Nabathaeamque pro

vinciam nominavit.

64. Septemque triones. Prisca lingua triones boves dicebantur aratorii: septem autem stellae ita in ea parte caeli sunt collocatae, ut plaustrum cum bobus effingere videantur; et illi regioni Septentrionis nomen imposuerunt. Gest. lib. 11 cap. 21.

65. Contraria tellus. Meridionalis, Antarctica, septentrionali opposite.

« ZurückWeiter »