15 Jamque potens misso genitorem appellat amico,
Perdendi Gabios quod sibi monstret iter.
Hortus odoratis suberat cultissimus herbis,
Sectus humum rivo lene sonantis aquae.
Illic Tarquinius mandata latentia nati
Accipit, et virga lilia summa metit.
Nuntius ut rediit decussaque lilia dixit,
Filius "Agnosco jussa parentis" ait.
Nec mora: principibus caesis ex urbe Gabina,
Traduntur ducibus moenia nuda suis.
27. THE SAGACITY OF BRUTUS UNDER AN ASSUMED APPEARANCE OF FOLLY.
(Fast. II., 711 ff.)
Ecce, nefas visu! mediis altaribus anguis
Exit, et extinctis ignibus exta rapit.
Consulitur Phoebus. Sors est ita reddita: "Matri
Qui dederit princeps oscula, victor erit."
5 Oscula quisque suae matri properata tulerunt,
Non intellecto credula turba deo.
Brutus erat stulti sapiens imitator, ut esset
Tutus ab insidiis, dire Superbe, tuis.
Ille jacens pronus matri dedit oscula Terrae,
Creditus offenso procubuisse pede.
28. THE HOUSEHOLD VIRTUES OF LUCRETIA.
(Fast. II., 721 ff.)
Cingitur interea Romanis Ardea signis,
Et patitur lentas obsidione moras.
Dum vacat, et metuunt hostes committere pugnam,
Luditur in castris, otia miles agit.
5 Tarquinius juvenis socios dapibusque meroque
Accipit; ex illis rege creatus ait:
"Dum nos difficilis pigro tenet Ardea bello,
Nec sinit ad patrios arma referre deos,
Ecquid in officio torus est socialis? et ecquid
Conjugibus nostris mutua cura sumus ?"
Quisque suam laudat; studiis certamina crescunt,
Et fervent multo linguaque corque mero.
Surgit, cui dederat clarum Collatia nomen: "Non opus est verbis, credite rebus!" ait. "Nox superest: tollamur equis, Urbemque petamus." Dicta placent; frenis impediuntur equi. Pertulerant dominos. Regalia protinus illi Tecta petunt: custos in fore nullus erat. Ecce nurum regis fusis per colla coronis Inveniunt posito pervigilare mero. Inde cito passu petitur Lucretia. Nebat, Ante torum calathi lanaque mollis erant. Lumen ad exiguum famulae data pensa trahebant; Inter quas tenui sic ait ipsa sono: "Mittenda est domino-nunc, nunc properate, puellae ! Quamprimum nostra facta lacerna manu. Quid tamen auditis? nam plura audire potestis: Quantum de bello dicitur esse super? Postmodo victa cades: melioribus, Ardea, restas, Improba, quae nostros cogis abesse viros! Sint tantum reduces! Sed enim temerarius ille Est meus, et stricto quolibet ense ruit. Mens abit, et morior, quoties pugnantis imago Me subit, et gelidum pectora frigus habet." 35 Desinit in lacrimas, intentaque fila remittit, In gremio vultum deposuitque suum. Hoc ipsum decuit; lacrimae decuere pudicae, Et facies animo dignaque parque fuit. "Pone metum, venio!" conjux ait. Illa revixit, Deque viri collo dulce pependit onus.
29. THE FABII.
(Fast. II., 195 ff.)
Haec fuit illa dies, in qua Veientibus arvis
Ter centum Fabii ter cecidere duo.
Una domus vires et onus susceperat urbis :
Sumunt gentiles arma professa manus.
5 Egreditur castris miles generosus ab isdem,
E quis dux fieri quilibet aptus erat.
Ut celeri passu Cremeram tetigere rapacem,-
Turbidus hibernis ille fluebat aquis-
Castra loco ponunt, destrictis ensibus ipsi
Tyrrhenum valido Marte per agmen eunt:
Non aliter, quam cum Libyca de rupe leones
Invadunt sparsos lata per arva greges.
Diffugiunt hostes inhonestaque vulnera tergo
Accipiunt; Tusco sanguine terra rubet.
15 Sic iterum, sic saepe cadunt. Ubi vincere aperte
Non datur, insidias armaque tecta parant.
Campus erat; campi claudebant ultima colles,
Silvaque montanas occulere apta feras.
In medio paucos armentaque rara relinquunt,
Cetera virgultis abdita turba latet.
Ecce velut torrens undis pluvialibus auctus,
Aut nive, quae zephyro victa tepente fluit,
Per sata perque vias fertur, nec, ut ante solebat,
Riparum clausas margine finit aquas:
25 Sic Fabii vallem latis discursibus implent,
Quodque vident, sternunt; nec metus alter inest. Quo ruitis, generosa domus? male creditis hosti.
Simplex nobilitas, perfida tela cave!
Fraude perit virtus. In apertos undique campos
Prosiliunt hostes, et latus omne tenent.
Quid faciant pauci contra tot millia fortes?
Quidve, quod in misero tempore restet, habent?
Sicut aper, longe silvis Laurentibus actus,
Fulmineo celeres dissipat ore canes,
35 Mox tamen ipse perit: sic non moriuntur inulti,
Vulneraque alterna dantque feruntque manu.
Una dies Fabios ad bellum miserat omnes:
Ad bellum missos perdidit una dies.
Ut tamen Herculeae superessent semina gentis;
Credibile est ipsos consuluisse deos.
Nam puer impubes et adhuc non utilis armis
Unus de Fabia gente relictus erat;
Scilicet ut posses olim tu, Maxime, nasci,
Cui res cunctando restituenda foret.
30. THE POPULAR FESTIVAL.
(Fast. III., 523 ff.)
Idibus est Annae festum geniale Perennae,
Haud procul a ripis, advena Thybri, tuis.
Plebs venit, ac virides passim disjecta per herbas
Potat, et accumbit cum pare quisque sua.
5 Sub Jove pars durat; pauci tentoria ponunt;
Sunt quibus e ramis frondea facta casa est.
Pars, ubi pro rigidis calamos statuere columnis,
Desuper extentas imposuere togas.
Sole tamen vinoque calent, annosque precantur,
Quot sumant cyathos, ad numerumque bibunt.
Invenies illic, qui Nestoris ebibat annos,
Quae sit per calices facta Sibylla suos.
Illic et cantant, quicquid didicere theatris,
Et jactant faciles ad sua verba manus;
15 Et ducunt posito duras cratere choreas,
Cultaque diffusis saltat amica comis.
Cum redeunt, titubant, et sunt spectacula vulgi,
Et fortunatos obvia turba vocat.
31. THE FEAST OF CERES.
(Fast. IV., 393 ff.)
Ludi adsunt Cereris: non est opus indice causa;
Sponte deae munus promeritumque patet.
Messis erant primis virides mortalibus herbae,
Quas tellus nullo sollicitante dabat.
5 Et modo carpebant vivaci cespite gramen,
Nunc epulae tenera fronde cacumen erant.
Postmodo glans nata est. Bene erat jam glande reperta,
Duraque magnificas quercus habebat opes.
Prima Ceres, homine ad meliora alimenta vocato,
Mutavit glandes utiliore cibo.
Illa jugo tauros collum praebere coëgit:
Tunc primum soles eruta vidit humus.
Aes erat in pretio, chalybeïa massa latebat.
Eheu! perpetuo debuit illa tegi.
15 Pace Ceres laeta est. Et vos orate, coloni,
Perpetuam pacem pacificumque ducem.
Farra deae micaeque licet salientis honorem
Detis, et in veteres turea grana focos.
Et, si tura aberunt, unctas accendite taedas.
Parva bonae Cereri, sint modo casta, placent.
A bove succincti cultros removete ministri.
Bos aret ignavam sacrificate suem.
Apta jugo cervix non est ferienda securi;
Vivat, et in dura saepe laboret humo.
32. THE FESTIVAL OF THE DEAD.
(Fast. II., 533 ff.)
Est honor et tumulis, animas placare paternas
Parvaque in exstructas munera ferre pyras.
Parva petunt Manes: pietas pro divite grata est
Munere; non avidos Styx habet ima deos.
5 Tegula porrectis satis est velata coronis,
Et sparsae fruges, parcaque mica salis,
Inque mero mollita Ceres, violaeque solutae:
Haec habeat media testa relicta via.
33. THE TEMPEST.
(Trist. 1, 2, 1 f. 19 ff.)
Di maris et caeli,-quid enim nisi vota supersunt?Solvere quassatae parcite membra ratis! Me miserum, quanti montes volvuntur aquarum ! Jam jam tacturos sidera summa putes. 5 Quantae diducto subsidunt aequore valles! Jam jam tacturas Tartara nigra putes, Quocumque aspicio, nihil est nisi pontus et aër, Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax. Inter utrumque fremunt immani turbine venti; Nescit, cui domino pareat, unda maris. Nam modo purpureo vires capit Eurus ab ortu, Nunc Zephyrus sero vespere missus adest, Nunc gelidus sicca Boreas bacchatur ab Arcto, Nunc Notus adversa proelia fronte gerit. 15 Rector in incerto est nec, quid fugiatve petatve, Invenit; ambiguis ars stupet ipsa malis. Scilicet occidimus, nec spes est ulla salutis,
Dumque loquor, vultus obruit unda meos. Opprimet hanc animam fluctus, frustraque precanti Öre necaturas accipiemus aquas.
Nec majora veto; sed et his placabilis umbra est.
Adde preces positis et sua verba focis.
Hunc morem Aeneas, pietatis idoneus auctor,
Attulit in terras, juste Latine, tuas.
Ille patris Genio sollemnia dona ferebat;
Hinc populi ritus edidicere pios.
|