membra senex posito jussit relevare sedili,
quo superinjecit textum rude sedula Baucis,
inde foco tepidum cinerem dimovit, et ignes
suscitat hesternos, foliisque et cortice sicco
nutrit, et ad flammas anima producit anili,
multifidasque faces ramaliaque arida tecto
detulit, et minuit, parvoque admovit aëno.
quodque suus conjunx riguo collegerat horto,
truncat olus foliis. Furca levat ille bicorni
sordida terga suis nigro pendentia tigno;
servatoque diu resecat de tergore partem
exiguam, sectamque domat ferventibus undis.
Interea medias fallunt sermonibus horas,
concutiuntque torum de molli fluminis ulva
impositum lecto, sponda pedibusque salignis.
vestibus hunc velant, quas non nisi tempore festo
sternere consuerant; sed et haec vilisque vetusque
vestis erat, lecto non indignanda saligno.

Accubuere dei. Mensam succincta tremensque
ponit anus: mensae sed erat pes tertius impar :
testa parem fecit. Quae postquam subdita clivum
sustulit, aequatam mentae tersere virentes.
ponitur hic bicolor sincerae baca Minervae;
conditaque in liquida corna autumnalia faece;
intibaque, et radix, et lactis massa coacti,
ovaque non acri leviter versata favilla,
omnia fictilibus. Post haec caelatus eodem
sistitur argento crater, fabricataque fago
pocula, qua cava sunt, flaventibus illita ceris.

Parva mora est, epulasque foci misere calentes, nec longae rursus referuntur vina senectae, dantque locum mensis paulum seducta secundis. hic nux, hic mixta est rugosis carica palmis,

640

645

650

655

660

665

670

prunaque, et in patulis redolentia mala canistris,
et de purpureis collectae vitibus uvae.
candidus in medio favus est.

Super omnia vultus

accessere boni, nec iners pauperque voluntas.
Interea totiens haustum cratera repleri
sponte sua, per seque vident succrescere vina.
attoniti novitate pavent, manibusque supinis
concipiunt Baucisque preces timidusque Philemon,
et veniam dapibus nullisque paratibus orant.

Unicus anser erat, minimae custodia villae,
quem dis hospitibus domini mactare parabant.
ille celer penna tardos aetate fatigat,
eluditque diu, tandemque est visus ad ipsos
confugisse deos. Superi vetuere necari:
'Di' que 'sumus, meritasque luet vicinia poenas
impia' dixerunt; 'vobis immunibus hujus
esse mali dabitur: modo vestra relinquite tecta,
ac nostros comitate gradus, et in ardua montis
ite simul.' Parent ambo, baculisque levati
nituntur longo vestigia ponere clivo.

675

680

685

690

Tantum aberant summo, quantum semel ire sagitta 695 missa potest: flexere oculos, et mersa palude cetera prospiciunt, tantum sua tecta manere. dumque ea mirantur, dum deflent fata suorum, illa vetus, dominis etiam casa parva duobus vertitur in templum; furcas subiere columnae ; stramina flavescunt, aurataque tecta videntur, caelataeque fores, adopertaque marmore tellus.

Talia tum placido Saturnius edidit ore : 'Dicite, juste senex, et femina conjuge justo digna, quid optetis.' Cum Baucide pauca locutus, judicium superis aperit commune Philemon : 'Esse sacerdotes, delubraque vestra tueri

700

705

poscimus; et quoniam concordes egimus annos,
auferat hora duos eadem, nec conjugis umquam
busta meae videam, neu sim tumulandus ab illa.'
Vota fides sequitur: templi tutela fuere,
donec vita data est. Annis aevoque soluti,
ante gradus sacros cum starent forte, locique
inciperent casus, frondere Philemona Baucis,
Baucida conspexit senior frondere Philemon.
jamque super geminos crescente cacumine vultus
mutua, dum licuit, reddebant dicta, Vale que
O conjunx dixere simul, simul abdita texit
ora frutex. Ostendit adhuc Thineïus illic
incola de gemino vicinos corpore truncos.
haec mihi non vani neque erat cur fallere vellent -
narravere senes: equidem pendentia vidi
serta super ramos; ponensque recentia, dixi:
Cura pii dis sunt, et qui coluere coluntur.

710

715

720

XX. THE DEATH OF HERCULES.

[BOOK IX. — 134–272.]

[ACHELOUS, Continuing the discourse, tells of the transformations of Proteus; and of Mestra, daughter of Erysichthon, who (receiving this power from Neptune) long, by cheats and wiles, sustained her father cursed with extreme rage of hunger for the violation of a grove of Ceres (VIII. 725-884). And as Theseus inquires the cause of his broken horn, Achelous replies that contending once with Hercules for the possession of Dejanira, sister of Meleager, that horn had been wrested off, and, being filled by the Naiads with autumn fruits, became the horn of Plenty (IX. 1-100). In defence of the same Dejanira, Hercules had once slain the centaur Nessus; who, dying, gave her a tunic stained with his blood, mixed with venom of the Lernæan hydra, which (he said) would recall her husband's love if ever it should wander or cool (101-133).]

Afterward, Hercules being about to wed Iole, daughter of Eurytus, Dejanira sent to him this tunic as a marriage gift. But when it took heat from the altar flames as he was about to sacrifice, Hercules, being in extreme torment, and unable to tear it off, cast into the sea the bearer of the gift, Lichas, who was converted into a rock, retaining his human form (134-227). Then Hercules, building a great funeral pile upon Mount Eta of Thessaly, burned himself thereon; and his mortal parts being purged away, was received into the company of the gods (228-272).

LONGA fuit medii mora temporis, actaque magni Herculis implerant terras odiumque novercae. victor ab Oechalia Cenaeo sacra parabat vota Jovi, cum fama loquax praecessit ad aures, Deïanira, tuas, quae veris addere falsa gaudet, et e minimo sua per mendacia crescit, Amphitryoniaden Iöles ardore teneri.

Credit amans, venerisque novae perterrita fama

135

140

diffudit miseranda suum.

Mox deinde, 'Quid autem

indulsit primo lacrimis, flendoque dolorem

flemus?' ait: 'pellex lacrimis laetabitur istis.

quae quoniam adveniet, properandum, aliquidque novan

dum est,

dum licet, et nondum thalamos tenet altera nostros.
conquerar, an sileam? repetam Calydona, morerne?
excedam tectis? an, si nihil amplius, obstem?
quid si me, Meleagre, tuam memor esse sororem
forte paro facinus, quantumque injuria possit
femineusque dolor, jugulata pellice testor?'

Incursus animus varios habet: omnibus illis
praetulit imbutam Nesseo sanguine vestem
mittere, quae vires defecto reddat amori.
ignaroque Lichae, quid tradat nescia, luctus
ipsa suos tradit, blandisque miserrima verbis,
dona det illa viro, mandat. Capit inscius heros,
induiturque umeris Lernaeae virus echidnae.

Tura dabat primis et verba precantia flammis, vinaque marmoreas patera fundebat in aras: incaluit vis illa mali, resolutaque flammis Herculeos abiit late diffusa per artus.

dum potuit, solita gemitum virtute repressit ;
victa malis postquam est patientia, reppulit aras,
implevitque suis nemorosum vocibus Oeten.
nec mora, letiferam conatur scindere vestem :
qua trahitur, trahit illa cutem, foedumque relatu,
aut haeret membris frustra temptata revelli,
aut laceros artus et grandia detegit ossa.
ipse cruor, gelido ceu quondam lamina candens
tincta lacu, stridit, coquiturque ardente veneno.

Nec modus est: sorbent avidae praecordia flammae, caeruleusque fluit toto de corpore sudor,

145

150

155

160

165

170