· METAMORPHOSEON

LIBER DECIMUS.

INDE per immensum croceo velatus amictu
Aëra digreditur, Ciconumque Hymenæus ad oras
Tendit; et Orpheâ nequicquam voce rogatur.
Adfuit ille quidem: sed nec sollemnia verba,
Nec lætos vultus, nec felix attulit omen.
Fax quoque, quam tenuit, lacrimoso stridula fumo,
Usque fuit, nullosque invenit motibus ignes.
Exitus auspicio gravior: nam nupta, per herbas
Dum nova Naïadum turbâ comitata vagatur,
Decidit, in talum serpentis dente recepto.
Quam satis ad superas postquam Rhodopeïus auras
Deflevit vates; ne non tentaret et umbras,
Ad Styga Tænariâ est ausus descendere portâ.
Perque leves populos, simulacraque functa sepulcris,
Persephonen adiit, inamœnaque regna tenentem
Umbrarum dominum: pulsisque ad carmina nervis
Sic ait: O positi sub terrâ numina mundi,
In quem recidimus quidquid mortale creamur ;
Si licet, et, falsi positis ambagibus oris,

10

Vera loqui sinitis; non huc, ut opaca viderem 20
Tartara, descendi; nec utì villosa colubris

Terna Medusæi vincirem guttura monstri.
Caussa viæ conjux: in quam calcata venenum
Vipera diffudit; crescentesque abstulit annos.
Posse pati volui: nec me tentâsse negabo.

Vicit Amor. Superâ Deus hic bene notus in orâ est.

An sit et hic, dubito: sed et hîc tamen auguror esse.
Famaque si veterem non est mentita rapinam,
Vos quoque junxit Amor. Per ego hæc loca plena
timoris,

30

Per Chaos hoe ingens, vastique silentia regni,
Eurydices, oro, properata retexite fila.
Omnia debemur vobis: paullumque morati,
Seriùs aut citiùs sedem properamus ad unam.
Tendimus huc omnes, hæc est domus ultima: vosque
Humani generis longissima regna tenetis.

Hæc quoque, cùm justos matura peregerit annos, >
Juris erit vestri. Pro munere poscimus usum.
Quòd si fata negant veniam pro conjuge, certum est
Nolle redire mihi. Leto gaudete duorum.

Talia dicentem, nervosque ad verba moventem, 40
Exsangues flebant animæ. Nee Tantalus undam
Captavit refugam: stupuitque Ixionis orbis.
Nec carpsere jecur volucres: urnisque vacârunt
Belides: inque tuo sedisti, Sisyphe, saxo.
Tum primùm lacrimis victarum carmine fama est
Eumenidum maduisse genas: nec regia conjux
Sustinet oranti, nec qui regit ima, negare:
Eurydicenque vocant. Umbras erat illa recentes
Inter: et incessit passu de vulnere tardo.
Hanc simul et legem Rhodopeius accipit heros, 50
Ne flectat retro sua lumina; donec Avernas
Exierit valles: aut irrita dona futura.
Carpitur acclivus per muta silentia trames,
Arduus, obscurus, caligine densus opacâ.
Nec procul abfuerunt telluris margine summæ.
Hic, ne deficeret, metuens, avidusque videndi,
Flexit amans oculos: et protinus illa relapsa est.
Brachiaque intendens, prendique et prendere certans,
Nil nisi cedentes infelix adripit auras.
Jamque iterum moriens non est de conjuge quidquam
Questa suo: quid enim nisi se quereretur amatam?
Supremumque vale, quod jam vix auribus ille
Acciperet, dixit: revolutaque rursus eódem est.

59

70

Non aliter stupuit geminâ nece conjugis Orpheus,
Quàm tria qui timidus, medio portante catenas,
Colla canis vidit: quem non pavor antè reliquit,
Quàm natura prior, saxo per corpus oborto:
Quique in se crimen traxit, voluitque videri
Olenos esse nocens: tuque ô confisa figuræ,
Infelix Lethæa, tuæ ; junctissima quondam
Pectora, nunc lapides, quos humida sustinet Ide.
Orantem, frustráque iterum transire volentem,
Portitor arcuerat. Septem tamen ille diebus
Squalidus in ripâ, Cereris sine munere, sedit.
Cura, dolorque animi, lacrimæque alimenta fuere.
Esse Deos Erebi crudeles questus, in altam
Se recipit Rhodopen, pulsumque Aquilonibus Hæmon.
Tertius æquoreis inclusum Piscibus annum
Finierat Titan: omnemque refugerat Orpheus
Femineam Venerem ; seu quòd malè cesserat illi;
Sive fidem dederat. Multas tamen ardor habebat
Jungere se vati: multæ doluere repulsæ.
Ille etiam Thracum populis fuit auctor, amorem
In teneros transferre mares: citraque juventam
Ætatis breve ver, et primos carpere flores.

Collis erat, collemque super planissima campi
Area: quam viridem faciebant graminis herbæ.
Umbra loco deerat. Quâ postquam parte resedit
Dîs genitus vates, et fila sonantia movit ;
Umbra loco venit. Non Chaonis abfuit arbos,
Non nemus Heliadum, non frontibus esculus altis,
Nec tiliæ molles, nec fagus, et innuba laurus.
Et coryli fragiles, et fraxinus utilis hastis,
Enodisque abies, curvataque glandibus ilex,
Et plátanus genialis, acerque coloribus impar,
Amnicolæque simul salices, et aquatica lotos,
Perpetuóque virens buxus, tenuesque myricæ,
Et bicolor myrtus, et baccis cærula tinus :
Vos quoque flexipedes hederæ venistis, et unà
Pampineæ vites, et amictæ vitibus ulmi:
Ornique, et piceæ, pomoque onerata rubenti› ‹

82

90

100

Arbutus, et lentæ, victoris præmia, palmæ : unse
Et succincta comas, hirsutaque vertice pinus,sal
Grata Deum matri: siquidem Cybeleïus Attisdegul
Exuit hâc hominem; truncoque induruit illo, la T
Adfuit huié turbæ, metas imitata, cupressus,
Nunc arbor, puer ante Deo dilectus ab illo,"
Qui citharam nervis, et nervis temperat arcus. H
Namque sacer Nymphis, Carthæa tenentibus arva,
Ingens cervus erat: latéque patentibus altas
70110
Ipse suo capiti præbebat cornibus umbrasi
Cornua fulgebant auro: demissaque in armos 891
Pendebant tereti gemmata monilia collo. perage
Bulla super frontem parvis argentea loris q
Vincta movebatur: parilesque ex ære nitebant,sli
Auribus in geminis, circum cava tempora, bacca!!
Isque metu vacuus, naturalique pavore

A

A

Deposito, celebrare domos, mulcendaque colla
Quamlibet ignotis manibus præbere solebat.p
Sed tamen ante alios, Ceæ pulcherrime gentis," 120
Gratus erat, Cyparisse, tibi. Tu pabula cervum
Ad nova, tu liquidi ducebas fontis ad undam:
Tu modò texebas varios per cornua flores:
Nunc, eques in tergo residens, huc latus et illue
Mollia purpureis frenabas ora capistris.
Estus erat, mediusque dies: Solisque vapore
Concava litorei fervebant brachia Cancri.
Fessus in herbosâ posuit sua corpora terrâ
Cervus; et arboreâ ducebat frigus ab umbrâ.
Hunc puer imprudens jaculo Cyparissus acuto
Fixit: et, ut sævo morientem vulnere vidit,
Velle mori statuit. Quæ non solatia Phoebus
Dixit? et ut leviter, pro materiâque doleret, ́ ́
Admonuit. Gemit ille tamen: munusque supremum
Hoc petit à Superis; ut tempore lugeat omni.
Jamque, per immensos egesto sanguine fletus,
In viridem verti cœperunt membra colorem;
Et modò, qui niveâ pendebant fronte capilli, 196
Horrida cæsaries fieri: sumtoque rigore

130

140

Sidereum gracili spectare cacumine cœlum.
Ingemuit, tristisque Deus, Lugebere nobis,
Lugebisque alios, aderisque dolentibus, inquit.
Tale nemus vates contraxerat: inque ferarum
Concilio medius, turbâ volucrumque sedebat.
Ut satis impulsas tentavit pollice chordas;
Et sensit varios, quamvis diversa sonarent,
Concordare modos; hoc vocem carmine rupit:
Ab Jove, Musa parens, (cedunt Jovis omnia regno)
Carmina nostra move. Jovis est mihi sæpe potestas
Dicta priús. Cecini plectro graviore Gigantas, 150
Sparsaque Phlegræis victricia fulmina campis.
Nunc opus est leviore lyrâ: puerosque canamus
Dilectos Superis; inconcessisque puellas
Ignibus attonitas meruisse libidine pœnam.
Rex Superûm Phrygii quondam Ganymedis amore
Arsit: et inventum est aliquid, quod Jupiter esse,
Quàm quod erat, mallet. Nullâ tamen alite verti
Dignatur; nisi quæ possit sua fulmina ferre.
Nec mora: percusso mendacibus aëre pennis,
Abripit Iliaden. Qui nunc quoque pocula miscet, 160
Invitâque Jovi nectar Junone ministrat.

Te quoque, Amyclide, posuisset in æthere Phoebus,
Tristia si spatium ponendi fata dedissent.
Quâ licet, æternus tamen es: quotiesque repellit
Ver hiemem, Piscique Aries suecedit aquoso ;
Tu toties oreris, viridique in cespite vernas.
Te meus ante alios genitor dilexit: et orbe
In medio positi caruerunt præside Delphi;
Dum Deus Eurotan, immunitamque frequentat
Sparten; nec citharæ, nec sunt in honore sagittæ.
Immemor ipse sui non retia ferre recusat; 171
Non tenuisse canes; non per juga montis iniqui
Îsse comes: longâque alit adsuetudine flammas.
Jamque ferè medius Titan venientis et actæ
Noctis erat, spatioque pari distabat utrimque;
Corpora veste levant, et, succo pinguis olivi
Splendescunt, latique ineunt certamina disci.