Sæpe etiam cursu timidos agitabis onagros;
Et canibus leporem, canibus venabere damas :
Sæpe volutabris pulsos silvestribus apros
Latratu turbabis agens; montesque per altos
Ingentem clamore premes ad retia cervum.
Disce et odoratam stabulis accendere cedrum, Galbaneoque agitare graves nidore chelydros. Sæpe sub immotis præsepibus aut mala tactu Vipera delituit, cœlumque exterrita fugit; Aut tecto assuetus coluber succedere et umbræ, Pestis acerba boum; pecorique aspergere virus, Fovit humum: cape saxa manu, cape robora, pastor, Tollentemque minas et sibila colla tumentem Dejice jamque fugâ timidum caput abdidit altè, Cùm medii nexus extremæque agmina caudæ Solvuntur, tardosque trahit sinus ultimus orbes. Est etiam ille malus Calabris in saltibus anguis, 425 Squamea convolvens sublato pectore terga, Atque notis longam maculosus grandibus alvum : Qui, dum amnes ulli rumpuntur fontibus, et dum Vere madent udo terræ ac pluvialibus Austris, Stagna colit; ripisque habitans hic piscibus atram 430 Improbus ingluviem ranisque loquacibus explet. Postquam exhausta palus, terræque ardore dehiscunt, Exilit in siccum, et flammantia lumina torquens Sævit agris, asperque siti, atque exterritus æstu. Ne mihi tum molles sub dio carpere somnos, Neu dorso nemoris libeat jacuisse per herbas, Cùm positis novus exuviis, nitidusque juventâ, Volvitur, aut catulos tectis aut ova relinquens,' Arduus ad solem et linguis micat ore trisulcis. Morborum quoque te causas et signa docebo. 440 Turpis oves tentat scabies, ubi frigidus imber Altiùs ad vivum persedit, et horrida cano Bruma gelu; vel cùm tonsis illotus adhæsit Sudor, et hirsuti secuerunt corpora vepres. Dulcibus idcirco fluviis pecus omne magistri Perfundunt; udisque aries in gurgite villis
Mersatur, missusque secundo defluit amni:
Aut tonsum tristi contingunt corpus amurcâ,
Et spumas miscent argenti, vivaque sulphura,
Idæasque pices, et pingues unguine ceras,
Scillamque, elleborosque graves, nigrumque bitumen.
Non tamen ulla magis præsens fortuna laborum est,
Quàm si quis ferro potuit rescindere summum
Ulceris os alitur vitium, vivitque tegendo;
Dum medicas adhibere manus ad vulnera pastor 455
Abnegat, et meliora Deos sedet omina poscens.
Quin etiam ima dolor balantûm lapsus ad ossa
Cùm furit, atque artus depascitur arida febris,
Profuit incensos æstus avertere, et inter
Ima ferire pedis salientem sanguine venam:
Bisaltæ quo more solent, acerque Gelonus,
Cùm fugit in Rhodopen, atque in deserta Getarum,
Et lac concretum cum sanguine potat equino.
Quam procul aut molli succedere sæpius umbræ Videris, aut summas carpentem ignaviùs herbas, 465 Extremamque sequi, aut medio procumbere campo Pascentem, et sera solam decedere nocti ; Continuò ferro culpam compesce, priusquàm Dira per incautum serpant contagia vulgus. Non tam creber, agens hyemem, ruit æquore turbo, Quàm multæ pecudum pestes: nec singula morbi Corpora corripiunt; sed tota æstiva repentè, Spemque, gregemque simul, cunctamque ab origine Tum sciat, aërias Alpes et Norica si quis [gentem. Castella in tumulis, et Iapydis arva Timavi, Nunc quoque pòst tanto videat, desertaque regna Pastorum, et longè saltus latèque vacantes. Hic quondam morbo cœli miseranda coorta est Tempestas, totoque autumni incanduit æstu, Et genus omne neci pecudum dedit, omne ferarum, Corrupitque lacus, infecit pabula tabo.
Nec via mortis erat simplex, sed ubi ignea venis Omnibus acta sitis miseros adduxerat artus ; Rursus abundabat fluidus liquor, omniaque in se
Ossa minutatim morbo collapsa trahebat.
Sæpe in honore Deum medio stans hostia ad aran),
Lanea dum niveâ circumdatur infula vittâ,
Inter cunctantes cecidit moribunda ministros.
Aut si quam ferro mactaverat antè sacerdos,
Inde neque impositis ardent altaria fibris,
Nec responsa potest consultus reddere vates;
Ac vix suppositi tinguntur sanguine cultri,
Summaque jejunâ sanie infuscatur arena.
Hinc lætis vituli vulgò moriuntur in herbis,
Et dulces animas plena ad præsepia reddunt.
Hinc canibus blandis rabies venit, et quatit ægros
Tussis anhela sues, ac faucibus angit obesis.
Labitur infelix, studiorum atque immemor herbæ,
Victor equus, fontesque avertitur, et pede terram
Crebra ferit: demissæ aures; incertus ibidem
Sudor, et ille quidem morituris frigidus; aret
Pellis, et ad tactum tractanti dura resistit.
Hæc ante exitium primis dant signa diebus :
Sin in processu cœpit crudescere morbus,
Tum verò ardentes oculi, atque attractus ab alto 505
Spiritus interdum gemitu gravis; imaque longo
Ilia singultu tendunt; it naribus ater
Sanguis, et obsessas fauces premit aspera lingua.
Profuit inserto latices infundere cornu
Lenæos; ea visa salus morientibus una.
Mox erat hoc ipsum exitio, furiisque refecti
Ardebant; ipsique suos, jam morte sub ægrâ,
(Dî meliora piis, erroremque hostibus illum!)
Discissos nudis laniabant dentibus artus.
Ecce autem duro fumans sub vomere taurus Concidit, et mixtum spumis vomit ore cruorem, Extremosque ciet gemitus: it tristis arator, Mærentem abjungens fraternâ morte juvencum, Atque opere in medio defixa reliquit aratra. Non umbræ altorum nemorum, non mollia possunt Prata movere animum, non qui per saxa volutus Purior electro campum petit amnis: at ima
Solvuntur latera, atque oculos stupor urget inertes,
Ad terramque fluit devexo pondere cervix.
Quid labor, aut benefacta juvant? quid vomere terras
Invertisse graves? atqui non Massica Bacchi
Munera, non illis epulæ nocuêre repôstæ;
Frondibus et victu pascuntur simplicis herbæ :
Pocula sunt fontes liquidi, atque exercita cursu
Flumina; nec somnos abrumpit cura salubres.
Tempore non alio dicunt regionibus illis
Quæsitas ad sacra boves Junonis, et uris
Imparibus ductos alta ad donaria currus.
Ergò ægrè rastris terram rimantur, et ipsis
Unguibus infodiunt fruges, montesque per altos 535
Contentâ cervice trahunt stridentia plaustra.
Non lupus insidias explorat ovilia circum,
Nec gregibus nocturnus obambulat; acrior illum
Cura domat: timidi damæ cervique fugaces
Nunc interque canes et circum tecta vagantur.
Jam maris immensi prolem, et genus omne natantùm,
Littore in extremo, ceu naufraga corpora, fluctus
Proluit insolitæ fugiunt in flumina phocæ.
Interit et curvis frustrà defensa latebris
Vipera, et attoniti squamis astantibus hydri.
Ipsis est aër avibus non æquus, et illæ
Præcipites altâ vitam sub nube relinquunt.
Præterea nec jam mutari pabula refert,
Quæsitæque nocent artes: cessêre magistri,
Phillyrides Chiron, Amythaoniusque Melampus. 550
Sævit et in lucem Stygiis emissa tenebris
Pallida Tisiphone, morbos agit antè metumque,
Inque dies avidum surgens caput altiùs effert.
Balatu pecorum, et crebris mugitibus, amnes
Arentesque sonant ripæ, collesque supini.
Jamque catervatim dat stragem, atque aggerat ipsis
In stabulis turpi dilapsa cadavera tabo:
Donec humo tegere, ac foveis abscondere discunt. Nam neque erat coriis usus; nec viscera quisquam Aut undis abolere potest, aut vincere flammâ : 560
Nec tondere quidem morbo illuvieque peresa
Vellera, nec telas possunt attingere putres.
Verùm etiam invisos si quis tentârat amictus;
Ardentes papulæ, atque immundus olentia sudor
Membra sequebatur; nec longo deinde moranti
Tempore contactos artus sacer ignis edebat.
PROTENUS aërii mellis coelestia dona
Exequar: hanc etiam, Mæcenas, aspice partem.
Admiranda tibi levium spectacula rerum,
Magnanimosque duces, totiusque ordine gentis
Mores, et studia, et populos, et prælia dicam.
In tenui labor; at tenuis non gloria, si quem
Numina læva sinunt, auditque vocatus Apollo.
Principio sedes apibus statioque petenda,
Quò neque sit ventis aditus (nam pabula venti
Ferre domum prohibent), neque oves hædique petulci
Floribus insultent, aut errans bucula campo
Decutiat rorem, et surgentes atterat herbas.
Absint et picti squalentia terga lacerti
Pinguibus a stabulis, meropesque, aliæque volucres,
Et manibus Procne pectus signata cruentis.
Omnia nam latè vastant, ipsasque volantes
Ore ferunt dulcem nidis immitibus escam.
At liquidi fontes, et stagna virentia musco
Adsint, et tenuis fugiens per gramina rivus;
Palmaque vestibulum, aut ingens oleaster inumbret:
Ut, cùm prima novi ducent examina reges
Vere suo, ludetque favis emissa juventus,
Vicina invitet decedere ripa calori,
Obviaque hospitiis teneat frondentibus arbos.
In medium, seu stabit iners, seu profluet humor,
Transversas salices et grandia conjice saxa;
Pontibus ut crebris possint consistere, et alas
Pandere ad æstivum solem; si fortè morantes
|