mus jam, alios vero brevi expectamus. Sed de Philippo Melanchthone nihil adhuc certi habemus h. Quare te summopere rogamus, ut illum, si id ullo modo facere possis, ad iter ad nos suscipiendum inducas. Tertiam nunc ad ipsum epistolam misi, qua illum hortor ut ad nos veniat ; quibus epistolis si tuæ adhortationes accesserint, non diffido illum persuaderi posse, ut toties iteratam vocationem sequatur. Nullas, ut arbitror, insidias hostium, nullaque itinerum pericula pertimescit, quæ si quæ sunt, minora tamen sunt iis, in quibus nunc est . Adde, quod exigui temporis

"nationibus in Angliam accersivit, Petrum Martyrem Vermilium, Floren"tinum, et Martinum Bucerum, Germanum, ex Argentorato profectum: "ille Oxonii docuit, hic Cantebrigiæ. Cum hoc etiam Paulus Fagius "Hebraicas literas Cantebrigiæ professus est. Ac præter hos Imma"nuelem Tremellium, Bernardinum Ochinum, Petrum Alexandrum, "Valerandum Pollanum ; quos omnes cum liberis atque conjugibus "abunde alebat. Philippus etiam Melancthon atque Musculus accer"siti sunt; sed a patriis retenti se per literas excusabant. In hos "aliosque doctos theologos tanta beneficentia Cranmerus usus est; ut "collectis quotannis suarum expensarum rationibus, nihil sibi ex redi"tibus residui superesse poterat." Matt. Parker, Antiq. Brit. Eccles. p. 508. It will be observed, that Archbishop Parker, in mentioning these invitations to foreigners, does not hint at any project for effecting a protestant union.]

[Three letters from Melancthon to Cranmer in this year have been printed, but none of them contain a positive answer to the invitation to England. The strongest expression on the subject is in the letter of the 1st of May, cited above. He there says: "Si meum judicium "ac suffragium flagitabitis, libenter et audiam alios doctos viros, et "dicam ipse sententiam meo loco, et sententiæ causas ostendam, “ τὰ μὲν πείθων, τὰ δὲ πειθόμενος, ut decet in colloquio piorum.” In a subsequent letter he gives much advice respecting drawing up such a sum of necessary doctrine as would leave no μov gidos; but says nothing of coming to England himself. Melancth. Epist. lib. i. 66. lib. iii. 43, 44. Strype, Cranmer, p. 406.]

Cranmer alludes to the attempt of Charles the Vth, in 1548, to force the Interim on the German Protestants. Melancthon's conduct on the occasion so deeply offended the Emperor, that he only escaped the effects of his anger by the refusal of Maurice of Saxony to deliver him into his hands. Yet he afterwards made concessions of sufficient importance, to lay the foundation of the Adiaphoristic controversy and of a serious schism in the Lutheran Church. The following is his own account of the dispersion of many Protestant ministers, and of the principles on which he himself resolved to remain at his post. "Pulsi sunt "pastores plures quadringentis in Suevia et ad Rhenum. Tubingæ nunc, pulsis pastoribus et concionatoribus, unicus est sacrificulus, qui "ut libro Augustano satisfiat, oblationem restituit. Mirum est igitur, "cur adhuc ætatem auream promittat Islebius, cum manifeste videat "vastari tam multas ecclesias, pios et doctos viros exulare cum totis "familiis. Tantæ calamitates cum alibi fiant, nos etiam duram servi

66

molestiis, multorum annorum quietem sibi, reipublicæ vero utilitatem adferet æternam. Quod si ei hoc ad nos iter aut inutile aut injucundum fore prospicerem, nemo me certe hoc illi vehementius dissuaderet, sed cum videam nihil ab eo aut ipsi aut reipublicæ posse fieri utilius, quam ut hoc tempore ad nos veniat, opto vehementius, teque oro, ut omnem curam cogationemque tuam in hoc convertas, ut Philippum nostrum plane nostrum facias. Qualis ipsius hic futura sit conditio, jam ostendi. Ita tamen ostendi, ut experientia ipsa potius quam mea prædicatione Angliam nostram ei placere cupiam. Quod si noster Philippus videat, ad quid vocetur, a quibus autem hominibus, certe et ipsius et veræ religionis amantissimis, et quanto studio vocetur simul et exspectetur; profecto non video et nescio an vocationem hanc negligere possit, præsertim cum nullam pene certam se vocationem illic habere videat, quam huic merito opponere queat. Si in simili vocatione deese noluit sanctissimo illi seni Electori k Coloniensi, sane ne nunc quidem illi licebit in causa multo graviore et magis etiam necessaria. Inviti fortasse sui illum dimittunt, et ipse quoque invitus suos dimittet, hoc potissimum tempore; sed interim metuo, ne illum omnes istic pro eo ac vellemus audiant, et ut audiant, non scio an tanto cum fructu illic nunc esse possit, quantum ex sua præsentia in Anglia nostra nunc haberi possit; qui tamen negligendus nobis non est, si

tutem, modo sit sine impietate, tolerandam potius existimamus, << quam discedendum ab ecclesiis." Melancth. in Melch. Adam, Vita Theolog. Bucer and Fagius took a different view of the matter, and accepted Cranmer's offer of an asylum in England. See Camerarius, Vita Melancth. §. 79; Sleidan. De Statu Relig. book xx. xxi; Mosheim, Eccles. Hist. cent. xvi; Mount's Letter in Burnet, Ref. vol. iii. App. book iv. No. 3.]

k [Melancthon accepted the invitation of Herman, Archbishop and Elector of Cologne in April 1543, and resided with him at Bonne till August. See some account of the Simplex et pia deliberatio, &c. which he and Bucer then compiled, in Strype, Memorials, vol. ii. p. 26, and of the use made of it in drawing up the English Book of Common Prayer, in Archbishop Lawrence's Bampton Lectures, p. 439. Herman however failed in his attempts at reformation, and being unable to withstand the Pope and the Emperor united, resigned his see in 1547. He died in August 1552. Camerarius, Vita Melancth. §. 59; Melancth. Epist. lib. i. 74. iii. 38. 74, 75, 76. 119; Strype, Cranm. p. 286; Sleidan, De Statu Relig. lib. xxiv.]

quidem nobis Christi Domini gloriam vere et ex animo quærendam esse putamus. Utinam semel aliquid statuat, et nos de animo suo certiores faciat, aut ipse mox accurrat, omnesque nuntios prævertat. De sumptu prospiciemus, vel apud te, vel alibi, modo sciamus, quantum et quo loco curari velit.

Cantabrigiæ, 28. Julii, 1548.

CCLXXIV.

To MARTIN BUCER1.

Anglic.

App. No.

Gratiam et pacem Dei in Christo. Legi tuas literas ad Buceri Johannem Halesium, in quibus tristissimos Germaniæ Scripta casus m commemorans, te in tua urbe verbi ministerio vix Strype, diutius præesse posse scribis. Gemens igitur prophetæ illud Cranm exclamavi, Mirifica misericordias tuas, qui salvos facis 43. sperantes in te a resistentibus dexteræ tuæ. Nec dubito quin Deus hoc et similes piorum gemitus exauditurus sit : et veram doctrinam, quæ hactenus in vestris ecclesiis sincere propagata est, et conservaturus et defensurus sit, adversus omnes diaboli et mundi furores. Interim sævientibus fluctuum procellis, in portus confugiendum est iis, qui vela in altum tendere non possunt. Tibi igitur, mi Bucere, portus longe tutissimus erit nostrum regnum, in quo, Dei beneficio, semina veræ doctrinæ feliciter spargi cœperunt. Veni igitur ad nos; et te nobis operarium præsta in messe Domini. Non minus proderis catholicæ Dei Ecclesiæ cum apud nos fueris, quam si pristinas sedes retineres. Adde, quod adflictæ patriæ vulnera absens melius sanare poteris, quam nunc possis præsens. Omni igitur semota cunctatione, quamprimum ad nos venias. Ostendemus nobis præsentia Buceri nihil gratius aut jucundius esse posse. Sed cave ne quid ex itinere incommodi accipias. Nosti quos habeas vitæ insectatores eorum manibus ne te commiseris. Est istic mercator quidam Anglus Richardus Hils", vir pius et [See Strype, Cranm. p. 196.]

[See Letter CCLXXIII. note (i.)]

[The same person, from whose long letter Burnet has extracted many interesting particulars, (Ref. vol. iii. p. 275.) He however chose to

summa fidelitate præditus, cum quo de tota itineris ratione te conferre velim. Præterea, Deum æternum Patrem Domini nostri Jesu Christi toto pectore oro, ut in ira misericordiæ recordetur, et afflictæ Ecclesiæ calamitates respiciat, et lucem veræ doctrinæ apud nos magis magisque accendat ; apud vos vero jam multos annos præclare lucentem, non extingui patiatur. Is te quoque, mi Bucere, regat et servet, et incolumem ad nos traducat. Bene et feliciter Vale. Londini, 2 Octob. Anno 1548.

Tui ad nos accessus cupientissimus,

Thomas Cranmerus, Archiep. Cantuar.

MSS.
C.C.C.C.

CXIV. p.

395. Original.

CCLXXV. To MATTHEW PARKER o.

I commend me heartily unto you; signifying, that my Lord Protector's Grace having good opinion of your learned knowledge and godly zeal in the advancement of God's word, hath, by the advice of the Council, specially appointed you to preach one sermon before the King's Majesty's person the third Sunday of Lent, now coming. Wherefore I pray you in the mean season to prepare yourself in a readiness for the purpose, and to repair unto the Court against the day appointed, to satisfy the office whereunto you are called accordingly. Thus heartily fare ye well. From my manor at Lambhith, the 17th of Februarii, anno 1548. [1549.]

Your loving friend,

T. Cant.

exclude it from his Collection of Records, because, though written with much good sense and piety, it was in very bad Latin. Many more of Hills' letters are preserved at Zurich. Sal. Hess, MS. Catalogue of Letters at Zurich.]

[This is the Letter referred to by Strype, Life of Parker, p. 25.]

CCLXXVI. To MELANCTHON P.

Viro tum eruditione tum pietate clarissimo D. Philippo
Melancthoni dentur hæ litteræ.

manu Hu

Verissima esse experimur, Melancthon doctissime, quæ Ex copia Dominus noster Jesus Christus de cruce Ecclesiæ suæ præ-min dixit; sed fidelis est Deus, qui non patietur suos tentari MSS. vol. ix. p. 37. supra id quod possunt, sed faciet una cum tentatione pro- Scrin. Eccl. ventum ut possimus sustinere. Etsi enim odio Filii Dei Argent. diabolus horribilem tyrannidem exercet in membra Christi, tamen promisit Deus Ecclesiam suam non interituram esse. Imo de ultimis temporibus diserte inquit: Ego senescentem gestabo: ego feram: ego salvabo. Et semper Deus aliquas politias voluit esse hospitia Ecclesiarum, et aliquot gubernatores fovere studiosos doctrinæ cœlestis, ut Abdias pavit auditores Heliæ, quos Reges Israel undique pellebant. Quamobrem Tibi, æterne Pater Domini nostri Jesu Christi, ingentes ago gratias, quod insulam nostram non aliter quam arcam Noæ e fluctibus eripuisti, nobisque tales dederis gubernatores, qui Tui gloriam quærunt, et suas ædes ditionesque Ecclesiæ et studiis patere cupiunt, ut olim viduæ Sareptanæ casa præbebat hospitium Heliæ. Oroque Deum, ut nos regat, et colligat sibi inter nos perpetuam Ecclesiam, non solum ex nostratibus, sed etiam ex peregrinis, id quod facere pro sua immensa misericordia jam incepit.

Multi enim pii doctique viri partim ex Italia, partim ex Germania, ad nos convenerunt, et plures quotidie expectamus, cujus ecclesiæ chorum si ipse tua præsentia ornare et augere non gravaberis, haud scio qua ratione gloriam Dei magis illustrare poteris. Scio te sæpius optasse', ut pii et sapientes viri, communicato consilio et collatis sententiis, gravi autoritate opus aliquod conderent, quod præcipuas materias ecclesiasticæ doctrinæ complecteretur, et veritatem ad posteros incorruptam transmitteret. Hoc nos sedulo

P [This Letter, together with the reference in the margin, is printed from a copy by Mr. Salomon Hess of a manuscript at Zurich.] 9 [See Letters CCLXXII, CCLXXIII. note (g).]

[In a letter to Hen. VIII. of the 26th of March, 1539, Melancthon had referred to his known wishes on this point in the following terms: