Abbildungen der Seite
PDF
EPUB

flumina restituit, dat terrae gramina, frondes
arboribus, laesasque iubet revirescere silvas.

dum redit itque frequens, in virgine Nonacrina
410 haesit, et accepti caluere sub ossibus ignes.
non erat huius opus lanam mollire trahendo
nec positu variare comas: ubi fibula vestem,
vitta coërcuerat neglectos alba capillos,

et modo leve manu iaculum, modo sumpserat arcum, 415 miles erat Phoebes; nec Maenalon attigit ulla

gratior hac Triviae. sed nulla potentia longa est.
ulterius medio spatium sol altus habebat,

cum subit illa nemus, quod nulla ceciderat aetas.
exuit hic umero pharetram lentosque retendit
420 arcus inque solo, quod texerat herba, iacebat
et pictam posita pharetram cervice premebat.
Iuppiter ut vidit fessam et custode vacantem,
'hoc certe furtum coniunx mea nesciet' inquit,
'aut si rescierit, sunt o sunt iurgia tanti'.
425 protinus induitur faciem cultumque Dianae
atque ait: o comitum, virgo, pars una mearum,
in quibus es venata iugis?" de caespite virgo
se levat et 'salve numen, me iudice dixit,
'audiat ipse licet, maius love.

dem Berge Parrhasion: ἐν δέ σε Παρρασίῳ Ρείη τέκεν, ήχι μά λιστὰ ἔσχεν ὄρος θάμνοισι περισXEлÉS. 8, 99 (Iovis incunabula Creten) folgt Ovid einem andern Mythus.

409. Nonacrina] s. zu 1, 690.

410. haesit] ward durch den Anblick einer arkadischen Jungfrau festgehalten, gefesselt; vgl. 13, 906: visaeque cupidine virginis haeret. 411. mollire trahendo] durch Krämpeln verfeinern.

[blocks in formation]

ridet et audit

diese mit der Artemis verschmolzen.

418. Ebenso 8, 329: silva frequens trabibus, quam nulla ceciderat aetas.

424. sunt iurgia tanti] tanti est aliquid es gilt so viel, ist so viel wert, ist der Mühe wert, die daran gesetzt werden mufs, um es zu erlangen; oder, wenn, wie hier, von einem Übel die Rede ist: = es ist der Mühe des Ertragens wert, ist, da es die Mühe lohnt, wert ertragen zu werden. Also sunt iurgia tanti: die Schönheit der Jungfrau ist so grofs, dafs es um ihretwillen Streit mit Juno zu ertragen sich verlohnt; ich bin bereit ihn zu ertragen. Vgl. Cic. Catil. 2, 15: est mihi tanti, Quirites, huius invidiae.. tempestatem subire, dummodo a vobis.. belli periculum depellatur.

429. audiat. . audit] dasselbe

430 et sibi praeferri se gaudet et oscula iungit,
nec moderata satis nec sic a virgine danda.
qua venata foret silva, narrare parantem
inpedit amplexu nec se sine crimine prodit.
illa quidem contra, quantum modo femina possit
435 (adspiceres utinam, Saturnia: mitior esses),

illa quidem pugnat, sed quem superare puella,
quisve lovem poterat? superum petit aethera victor
Iuppiter: huic odio nemus est et conscia silva.
unde pedem referens paene est oblita pharetram
440 tollere cum telis et quem suspenderat arcum.
ecce, suo comitata choro Dictynna per altum
Maenalon ingrediens et caede superba ferarum
adspicit hanc visamque vocat: clamata refugit
et timuit primo, ne Iuppiter esset in illa.
445 sed postquam pariter nymphas incedere vidit,
sensit abesse dolos numerumque accessit ad harum.
heu quam difficile est crimen non prodere vultu!
vix oculos attollit humo nec, ut ante solebat,
iuncta deae lateri nec toto est agmine prima,
450 sed silet et laesi dat signa rubore pudoris;
et, nisi quod virgo est, poterat sentire Diana
mille notis culpam: nymphae sensisse feruntur.
orbe resurgebant lunaria cornua nono,

cum dea venatu, fraternis languida flammis, 455 nacta nemus gelidum, de quo cum murmure labens ibat et attritas versabat rivus harenas.

ut loca laudavit, summas pede contigit undas: his quoque laudatis 'procul est' ait arbiter omnis: nuda superfusis tinguamus corpora lymphis'. 460 Parrhasis erubuit. cunctae velamina ponunt: una moras quaerit. dubitanti vestis adempta est; qua posita nudo patuit cum corpore crimen. attonitae manibusque uterum celare volenti

Wort zur Hervorhebung der witzigen Erfindung.

436f. Wen könnte ein Mädchen, und wer könnte den Juppiter besiegen?

441. Dictynna] Alxτvvva, ein auf Kreta einheimischer Beiname der netzestellenden Jagdgöttin (von δίκτυον).

443. clamata] = clamato nomine

vocata, mit dem Rufe 'Callisto' gerufen. So 3, 244. 5, 398. 6, 106. 525. 14, 397.

454. fraternis] s. zu 1, 10 ff. Das Satzglied ist in lebendiger Erzählung asyndetisch angereiht.

460. Parrhasis] die Arkadierin; Parrhasia eine arkadische Landschaft.

'i procul hinc dixit 'nec sacros pollue fontes' 465 Cynthia, deque suo iussit secedere coetu.

Senserat hoc olim magni matrona Tonantis
distuleratque graves in idonea tempora poenas.
causa morae nulla est, et iam puer Arcas (id ipsum
indoluit Iuno) fuerat de paelice natus.

470 quo simul obvertit saevam cum lumine mentem,
'scilicet hoc etiam restabat, adultera' dixit,
'ut fecunda fores, fieretque iniuria partu
nota, Iovisque mei testatum dedecus esset.
haud inpune feres: adimam tibi nempe figuram,
475 qua tibi, quaque places nostro, inportuna, marito'.
dixit et adversa prensis a fronte capillis

stravit humi pronam. tendebat bracchia supplex:
bracchia coeperunt nigris horrescere villis,

curvarique manus et aduncos crescere in ungues
480 officioque pedum fungi, laudataque quondam
ora Iovi lato fieri deformia rictu.

neve preces animos et verba precantia flectant, posse loqui eripitur; vox iracunda minaxque plenaque terroris rauco de gutture fertur. 485 mens antiqua tamen facta quoque mansit in ursa, adsiduoque suos gemitu testata dolores

qualescumque manus ad caelum et sidera tollit ingratumque Iovem, nequeat cum dicere, sentit. ah quotiens, sola non ausa quiescere silva, 490 ante domum quondamque suis erravit in agris! ah quotiens per saxa canum latratibus acta est venatrixque metu venantum territa fugit! saepe feris latuit visis, oblita quid esset,

465. Cynthia] Beiname der Artemis von dem ihr heiligen Berge Cynthus (2, 221. 6, 204) auf ihrer Geburtsinsel Delus.

476. adversa] der Juno zugekehrt. 482. Die Tautologie 'Bitten und bittende Worte', die dem allgemeineren Begriffe der Bitte den bestimmteren der Rede hinzufügt, ist untadelig.

486. gemitu] von der Stimme des Bären, wie Hor. Epod. 16, 51: nec vespertinus circumgemit ursus ovile. Wie hier benutzt Fast. 2,

185: illa quidem (Callisto), tamquam cognosceret, adstitit amens et gemuit; gemitus verba parentis erant. hanc puer ignarus iaculo fixisset acuto, ni foret in superas raptus uterque domos.

492. venatrix] die ehemalige Jägerin.

493. feris.. visis] solche Verse, welche in der zweiten und vierten Arsis aufeinander reimende Silben enthalten, finden sich seit Homer bei allen hexametrischen Dichtern; vgl. 3, 202. 376 und oft.

ursaque conspectos in montibus horruit ursos 495 pertimuitque lupos, quamvis pater esset in illis. Ecce, Lycaoniae proles, ignara parentis, Arcas adest, ter quinque fere natalibus actis; dumque feras sequitur, dum saltus eligit aptos nexilibusque plagis silvas Erymanthidas ambit, 500 incidit in matrem, quae restitit Arcade viso et cognoscenti similis fuit. ille refugit inmotosque oculos in se sine fine tenentem nescius extimuit propiusque accedere aventi vulnifico fuerat fixurus pectora telo.

505 arcuit omnipotens pariterque ipsosque nefasque sustulit et celeri raptos per inania vento inposuit caelo vicinaque sidera fecit.

Intumuit Iuno, postquam inter sidera paelex fulsit, et ad canam descendit in aequora Tethyn 510 Oceanumque senem, quorum reverentia movit saepe deos, causamque viae scitantibus infit: quaeritis aetheriis quare regina deorum

sedibus huc adsim? pro me tenet altera caelum. mentiar, obscurum nisi nox cum fecerit orbem, 515 nuper honoratas summo, mea vulnera, caelo videritis stellas illic, ubi circulus axem ultimus extremum spatioque brevissimus ambit.

495. pater] der zum Wolf gewordene Lycaon; s. zu 1, 232 ff.

497. Der Ausdruck wie 8, 242: natalibus actis bis puerum senis; 13, 753: pulcher et octonis iterum natalibus actis signarat dubia teneras lanugine malas.

499. Erymanthidas] s. z. 244. 501. Vgl. die zu 486 angeführte Stelle der Fasten.

503. nescius] s. zu 1, 658.

506 f. sustulit] vereinigt Bedeutungen, die wir trennen müssen: er entrückte sie und hob dadurch die Möglichkeit des Muttermordes auf. Nicht unähnlich ist 313 das eine Verbum expulit von zwei gleichzeitigen Handlungen gebraucht. per inania] durch die leere Luft. vicina] vgl. Fast. 2, 189: signa propinqua micant. prior est quam dicimus arcton; arctophylax formam

terga sequentis habet. Vgl. zu 171 f. 508. intumuit] vgl. 602: tumida fervebat ab ira.

509 ff. Fast. 2, 191: saevit adhuc canamque rogat Saturnia Tethyn, Maenaliam tactis ne lavet arcton aquis.

510 f. quorum deos] gegen

welche die Götter oft Ehrfurcht bewegt hat, gegen die selbst die Götter Ehrfurcht hegen.

513. huc] weil adesse den Begriff des Gekommenseins enthält. altera] eine andere; das Zahlwort setzt das Zweite dem Ersten oder Einen entgegen. Ebenso 388. 9, 146. 13, 775. 14, 378.

514. mentiar] ich will eine Lügnerin sein, man soll mich Lügnerin

nennen.

515. mea vulnera] sie, durch die ich verletzt bin, meine Kränkungen.

est vero cur quis Iunonem laedere nolit offensamque tremat, quae prosum sola nocendo? 520 o ego quantum egi! quam vasta potentia nostra est! esse hominem vetui: facta est dea. sic ego poenas sontibus inpono, sic est mea magna potestas. vindicet antiquam faciem vultusque ferinos detrahat, Argolica quod in ante Phoronide fecit. 525 cur non et pulsa ducat Iunone meoque collocet in thalamo socerumque Lycaona sumat? at vos si laesae tangit contemptus alumnae, gurgite caeruleo septem prohibete triones sideraque in caelo, stupri mercede, recepta 530 pellite, ne puro tinguatur aequore paelex'. Di maris adnuerant: habili Saturnia curru

519. sola] andere vermögen zu schaden ich allein nütze, wenn ich zu schaden gedenke.

520. vasta potentia] vgl. 3, 79. 522. sic.. potestas] so steht es mit meiner grofsen Macht. Der Gebrauch des Adverbiums sic statt des Pronomens talis ist hier aus der gewöhnlichen Rede in den höheren Stil aufgenommen, um dasselbe Wort nachdrücklich zu wiederholen.

523. vindicet.. faciem] möge denn Juppiter (die leidenschaftliche Rede verschweigt den Namen) das ursprüngliche Gesicht der Callisto aus der Verwandlung herstellen.

524. Die Präposition von ihrem Casus getrennt; vgl. Ep. ex P. 3, 3, 46: discipulo perii solus ab ipse meo. Phoronide] s. zu 1, 668.

526. socerumque Lycaona sumat] bitterer Spott, bei dem man sich der Erzählung 1, 163 ff. erinnern muss.

527. Oceanus und Tethys Erzieher der Juno; vgl. Ilias 14, 200: sim γὰρ ὀψομένη, πολυφόρβου πείρατα γαίης, Ωκεανόν τε, θεῶν γένεσιν, καὶ μητέρα Τηθύν, οἵ μ' ἐν σφοῖσι δόμοισιν ἐν τρέφον ἠδ ̓ ἀτίταλλον, δεξάμενοι Ῥείης, οτε τε Κρόνον εὐρύοπα Ζεὺς γαίης νέρθε καθεῖσε καὶ ἀτρυγέ τοιο θαλάσσης.

529. in caelo .. recepta] vgl. Heroid. 6, 20: in mihi promissi parte recepta tori. Zu caelo ist stupri mercede Apposition.

530. puro] nach verbreitetem Glauben nicht blofs des Altertums duldet das Meer nichts Unreines. Über den Anachronismus der Erzählung s. zu 171 f.

531-632. Der Rabe verrät dem Apollo die Untreue seiner Geliebten Coronis (der Tochter des Phlegyas). Im Zorn tötet sie Apollo. Den mit ihr erzeugten Aesculapius rettet er aus ihrem Scheiterhaufen und übergiebt ihn dem Centauren Chiron zur Erziehung. Das bis dahin weifse Gefieder des Raben verwandelt er in schwarzes. Die Sage von der Coronis hatte schon Hesiodus erzählt. Die Anreihung dieser Erzählung ist wie oft (z. B. 676 ff.) ganz aufserlich. Eingeschaltet ist (547-595) die Erzählung von der Verwandlung der Tochter des Co-. roneus in die Krähe (κορώνη) und daran geknüpft die Erwähnung der in die Nachteule verwandelten Nyctimene.

531. habili] bequem (zu lenken, zur Luftfahrt); was hier dem Begriffe der Leichtigkeit nahe tritt, die z. B. 150. 10, 717 an Götterwagen hervorgehoben wird.

« ZurückWeiter »