Ut jacuit resupinus humi, cruor emicat altè,
Non aliter, quàm cùm vitiato fistula plumbo
Scinditur, et tenues stridente foramine longè
Ejaculatur aquas; atque ictibus aëra rumpit.
Arborei foetus adspergine cædis in atram
Vertuntur faciem : madefactaque sanguine radix
Pœniceo tinguit pendentia mora colore.
Ecce, metu nondum posito, ne fallat amantem,
Illa redit: juvenem que oculis, animoque requirit :
Quantaque vitârit narrare pericula gestit.
Utque locum, et versam cognovit in arbore formam;
(Sic facit incertam pomi color) hæret, an hæc sit.
Dum dubitat, tremebunda videt pulsare cruentum
Membra solum, retroque pedem tulit: oraque buxo
Pallidiora gerens, exhorruit, æquoris instar,
Quod tremit, exiguâ cùm summum stringitur aurâ.
Sed postquam remorata suos cognovit amores;
Percutit indignos claro plangore lacertos :
Et laniata comas, amplexaque corpus amatum,
Vulnera supplevit lacrymis, fletumque cruori
Miscuit et gelidis in vultibus oscula figens,
'Pyrame,' clamavit, quis te mihi casus ademit?
Pyrame, responde. Tua te, carissime, Thisbe
Nominat: exaudi, vultusque attolle jacentes.'
Ad nomen Thisbes oculos, jam morte gravatos,
Pyramus erexit, visâque recondidit illâ.
Quæ postquam vestemque suam cognovit, et ense
Vidit ebur vacuum; Tua te manus,' inquit, ' amorque
Perdidit, infelix. Est et mihi fortis in unum
Hoc manus est et amor : dabit hic in vulnera vires.
Persequar exstinctum : letique miserrima dicar
Causa, comesque tui: quique a me morte revelli
Heu solâ poteras, poteris nec morte revelli.
Hoc tamen amborum verbis estote rogati,
O multùm miseri, meus illiusque, parentes,
Ut, quos certus amor, quos hora novissima junxit,
Componi tumulo non invideatis eodem.
At tu, quæ ramis arbor miserabile corpus
Nunc tegis unius, mox es tectura duorum ;
Signa tene cædis: pullosque, et luctibus aptos
Semper habe fœtus, gemini monumenta cruoris.'
Dixit: et aptato pectus mucrone sub imum
Incubuit ferro; quod adhuc a cæde tepebat.
Vota tamen tetigêre deos, tetigêre parentes :
Nam color in pomo est, ubi permaturuit, ater:
Quodque rogis superest, unâ requiescit in urnâ.
INO ET MELICERTA IN DEOS MUTATI.
Tum verò totis Bacchi memorabile Thebis
Numen erat; magnasque novi matertera vires
Narrat ubique dei: de totque sororibus expers
Una doloris erat, nisi quem fecêre sorores.
Adspicit hanc natis, thalamoque Athamantis habentem
Sublimes animos, et alumno numine, Juno;
Nec tulit: et secum, 'Potuit de pellice natus
Vertere Mæonios, pelagoque immergere, nautas,
Et laceranda suæ nati dare viscera matri,
Et triplices operire novis Minyeïdas alis :
Nil poterit Juno, nisi inultos flere dolores?
Idque mihi satis est? hæc una potentia nostra est ?
Ipse docet quid agam; (fas est et ab hoste doceri)
Quidque furor valeat, Pentheâ cæde satisque
Ac super ostendit. Cur non stimuletur, eatque
Per cognata suis exempla furoribus Ino?'
Est via declivis, funestâ nubila taxo:
Ducit ad infernas per muta silentia sedes.
Styx nebulas exhalat iners: umbræque recentes
Descendunt illâc, simulacraque functa sepulcris.
Pallor Hiemsque tenent latè loca senta: novique,
Quâ sit iter, manes, Stygiam quod ducit ad urbem,
Ignorant: ubi sit nigri fera regia Ditis.
Mille capax aditus, et apertas undique portas
Urbs habet. Utque fretum de totâ flumina terrâ,
Sic omnes animas locus accipit ille; nec ulli
Exiguus populo est, turbamve accedere sentit.
Errant exsangues sine corpore et ossibus umbræ :
Parsque forum celebrant, pars imi tecta tyranni;
Pars alias artes, antiquæ imitamina vitæ,
Exercent; aliam partem sua pœna coercet.
Sustinet ire illuc, cælesti sede relictâ,
(Tantum odiis iræque dabat) Saturnia Juno.
Quò simul intravit, sacroque a corpore pressum
Ingemuit limen; tria Cerberus extulit ora,
Et tres latratus simul edidit. Illa sorores
Nocte vocat genitas, grave et implacabile numen.
(Carceris ante fores clausas adamante sedebant :
Deque suis atros pectebant crinibus angues.)
Quam simul agnôrunt inter caliginis umbras;
Surrexêre deæ.
Viscera præbebat Tityos lanianda; novemque
Jugeribus distentus erat. Tibi, Tantale, nullæ
Deprenduntur aquæ ; quæque imminet, effugit arbos.
Aut petis, aut urges ruiturum, Sisyphe, saxum.
Volvitur Ixion: et se sequiturque fugitque.
Molirique suis letum patruelibus ausæ,
Adsiduæ repetunt, quas perdant, Belides undas.
Quos omnes acie postquam Saturnia torvâ
Vidit, et ante omnes Ixiona; rursus ab illo
Sisyphon adspiciens, 'Cur hic e fratribus,' inquit,
'Perpetuas patitur pœnas; Athamanta superbum
Regia dives habet: qui me cum conjuge semper
Sprevit?' et exponit causas odiique viæque;
Quidque velit. Quod vellet, erat, ne regia Cadmi
Staret; et in facinus traherent Athamanta sorores.
Imperium, promissa, preces confundit in unum:
Sollicitatque deas.
Sic hæc Junone locutâ,
Tisiphone canos, ut erat, turbata capillos
Movit et obstantes rejecit ab ore colubras.
Atque ita, Non longis opus est ambagibus,' infit.
Facta puta, quæcunque jubes: inamabile regnum
Desere: teque refer cœli melioris ad auras.'
Læta redit Juno: quam cœlum intrare parantem
Roratis lustravit aquis Thaumantias Iris.
Nec mora; Tisiphone madefactam sanguine sumit
Importuna facem: fluidoque cruore rubentem
Induitur pallam,; tortoque incingitur angue :
Egrediturque domo. Luctus comitantur euntem,
Et Pavor, et Terror, trepidoque Insania vultu.
Limine constiterat: postes tremuisse feruntur
Æolii; pallorque fores infecit acernas :
Solque locum fugit. Monstris exterrita conjux,
Territus est Athamas: tectoque exire parabant.
Obstitit infelix, aditumque obsedit, Erinnys:
Nexaque vipereis distendens brachia nodis,
Cæsariem excussit. Motæ sonuêre colubræ :
Parsque jacens humeris, pars circum tempora lapsæ
Sibila dant, saniem que vomunt, linguasque coruscant.
Inde duos mediis abrumpit crinibus angues ;
Pestiferâque manu raptos immisit. At illi
Inoösque sinus Athamanteosque pererrant ;
Inspirantque graves animas: nec vulnera membris
Ulla ferunt: mens est, quæ diros sentiat ictus.
Attulerat secum liquidi quoque monstra veneni,
Oris Cerberei spumas, et virus Echidnæ ;
Erroresque vagos, cæcæque oblivia mentis,
Et scelus, et lacrymas, rabiemque, et cædis amorem ;
Omnia trita simul: quæ, sanguine mista recenti,
Coxerat ære cavo, viridi versata cicutâ.
Dumque pavent illi; vertit furiale venenum
Pectus in amborum, præcordiaque intima movit.
Tum face jactatâ per eundem sæpius orbem,
Consequitur motos velociter ignibus ignes.
Sic victrix, jussique potens, ad inania magni
Regna redit Ditis: sumptumque recingitur anguem.
Protinus Æolides mediâ furibundus in aulâ
Clamat, Iö, comites, his retia tendite silvis:
Hîc modò cum geminâ visa est mihi prole leæna.'
Utque feræ, sequitur vestigia conjugis amens :
Deque sinu matris ridentem, et parva Learchum
Brachia tendentem, rapit, et bis terque per auras
More rotat fundæ : rigidoque infantia saxo
Discutit ossa ferox. Tum denique concita mater,
(Seu dolor hoc fecit, seu sparsi causa veneni ;)
Exululat; passisque fugit malè sana capillis :
Teque ferens parvum nudis, Melicerta, lacertis,
'Evoe, Bacche,' sonat. Bacchi sub nomine Juno
Risit et, Hos usus præstet tibi,' dixit, ‘alumnus.'
|