Depreffo incipiat jam tum mihi taurus aratro
Ingemere, & fulco attritus fplendefcere vomer.
Illa feges demum votis refpondet avari
Agricolæ, bis quæ folem, bis frigora fenfit:
İllius immensæ ruperunt horrea messes.
At prius ignotum ferro quam fcindimus æquor, 50
Ventos, & varium cœli prædifcere morem
Cura fit, ac patrios cultufque habitufque locorum :
Et quid quæque ferat regio, & quid quæque recufet.
Hic fegetes, illic veniunt felicius uvæ:
Arborei fœtus alibi, atque injufla virefcunt
Gramina. nonne vides, croceos ut Tmolus odores,
India mittit ebur, molles fua tura Sabæi ?
At Chalybes nudi ferrum, virofaque Pontus
Caftorea, Eliadum palmas Epirus equarum ?
Continuo has leges æternaque fœdera certis
Impofuit natura locis ; quo tempore primum
Deucalion vacuum lapides jactavit in orbem:
Unde homines nati, durum genus. ergo age, terr
Pingue folum primis extemplo a menfibus anni
Fortes invertant tauri; glebafque jacentes
Pulverulenta coquat maturis folibus æftas.
At fi non fuerit tellus foecunda, fub ipfum
Arcturum tenui fat erit fufpendere fulco:
Illic, officiant lætis ne frugibus herbæ ;
Hic, fterilem exiguus ne deferat humor arenam. 70
Alternis idem tonfas ceffare novales,
Et fegnem patiere fitu durefcere campum,
Aut ibi flava feres mutato fidere farra,
Unde prius lætum filiqua quaffante legumen,
Aut tenues fœtus viciæ, triftifque lupini
Suftuleris fragiles calamos, fylvamque fonantem.
Urit enim lini campum feges, urit avenæ :
Urunt Lethæo perfufa papavera fomno.
Sed tamen alternis facilis labor: arida tantum
Ne faturare fimo pingui pudeat fola; neve
Effotos cinerem immundum jactare per agros.
Sic quoque mutatis requiefcunt fœtibus arva.
Nec nulla interea eft inaratæ gratia terræ.
Sæpe etiam fteriles incendere profuit agros,
Atque levem ftipulam crepitantibus urere flammis: 85
Sive inde occultas vires & pabula terræ
Pinguia concipiunt: five illis omne per ignem
Excoquitur vitium, atque exudat inutilis humor:
Seu plures calor ille vias, & cæca relaxat
Spiramenta, novas veniat qua fuccus in herbas:
Seu durat magis, & venas aftringit hiantes:
Ne tenues pluviæ, rapidive potentia Solis
Acrior, aut Boreæ penetrabile frigus adurat.
Multum adeo, raftris glebas qui frangit inertes,
Vimineafque trahit crates, juvat arva; neque illum 95
Flava Ceres alto nequicquam fpectat Olympo:
Et qui, profciffo quæ fufcitat æquore terga,
Rurfus in obliquum verfo perrumpit aratro,
Exercetque frequens tellurem, atque imperat arvis.
Humida folftitia atque hyemes orate serenas,
Agricolæ hyberno lætiffima pulvere farra,
Lætus ager. nullo tantum fe Myfia cultu
Jactat, & ipfa fuas mirantur Gargara messes.
Quid dicam, jacto qui femine cominus arva
Infequitur, cumulofque ruit male pinguis arenæ, 105
Deinde fatis fluvium inducit, rivofque fequentes?
Et, cum exuftus ager morientibus æftuat herbis,
Ecce, fupercilio clivofi tramitis undam
Elicit: illa cadens raucum per levia murmur
Saxa ciet, fcatebrifque arentia temperat arva.
Quid, qui, ne gravidis procumbat culmus ariftis,
Luxuriem fegetum tenera depascit in herba,
Cum primum fulcos æquant fata? quique paludis
Collectum humorem bibula deducit arena?
Præfertim incertis fi menfibus amnis abundans
Exit, & obducto late tenet omnia limo,
Unde cava tepido fudant humore lacunæ.
Nec tamen (hæc cum fint hominumque, boumque labo-
Verfando terram experti) nihil improbus anfer,
Strymoniæque grues, & amaris intuba fibris,
Officiunt, aut umbra nocet. Pater ipfe colendi
Haud facilem effe viam voluit, primufque per artem
Movit agros, curis acuens mortalia corda:
Nec torpere gravi paffus fua regna veterno.
Ante Jovem nulli fubigebant arva coloni:
Nec fignare quidem, aut partiri limite campum
Fas erat in medium quærebant: ipfaque tellus
Omnia liberius, nullo pofcente, ferebat.
Ille malum virus ferpentibus addidit atris,
Prædarique lupos juffit, pontumque moveri :
Mellaque decuffit foliis, ignemque removit,
Et paffim rivis currentia vina repreffit:
Ut varias ufus meditando extunderet artes
Paulatim, & fulcis frumenti quæreret herbam,
Et filicis venis abftrufum excuderet ignem.
Tunc alnos primum fluvii sensere cavatas:
Navita tum ftellis numeros & nomina fecit,
Pleïadas, Hyadas, claramque Lycaonis Arcton.
Tum laqueis captare feras, & fallere visco
Inventum: & magnos canibus circumdare faltus. 140
Atque alius latum funda jam verberat amnem,
Alta petens; pelagoque alius trahit humida lina,
Tum ferri rigor, atque argutæ lamina ferræ ;
(Nam primi cuneis fcindebant fiffile lignum.)
Tum variæ venere artes. Labor omnia vicit
Improbus, & duris urgens in rebus egestas.
Prima Ceres ferro mortales vertere terram
Inftituit: cum jam glandes atque arbuta facræ
Deficerent fylvæ, & victum Dodona negaret.
Mox & frumentis labor additus: ut mala culmos 150
Effet rubigo, fegnifque horreret in arvis
Carduus. intereunt fegetes; fubit aspera fylva,
Lappæque, tribulique: interque nitentia culta
Infelix lolium & fteriles dominantur avenæ.
Quod nifi & affiduis terram insectabere raftris,
Et fonitu terrebis aves, & ruris opaci
Falce premes umbras, votifque vocaveris imbrem :
Heu, magnum alterius fruftra fpectabis acervum,
Concuffaque famem in fylvis folabere quercu,
Dicendum, & quæ fint duris agreftibus arma: 160
|