docui Bellomanerium quoque in exponendis Bellovacensium consuetudinibus imitandum sibi proposuisse 1). Eam vero materiem primus collectionis auctor in unum confudit librum, ut ejusdem quasi tenoris nova haec scriptio appareret, praefationem confingens, adhibitis ecclesiasticis sermonibus Bertholdi Ratisbonensis, ordinis S. Francisci, qui ante. annum quo obiit MCCLXXII celeberrimus per meridionalem Germaniam concionator extitit 2). Auctum est hoc opus partim integris quibusdam singularibus libellis, partim dispersis rerum judicatarum notitiis quaeque id genus alia postquam communem in usum venerant, in judicum advocatorumque adversaria memoriae causa indiscrete tum temporis referri solebant. Huic farragini accesserunt variae recentiorum scriptorum observatiunculae, vetustioribus libris adscriptae, quas ut novis accessionibus integer servaretur margo, librarii praepostero plerumque loco in continuam libri seriem inseruerunt, aut quo potissimum referri deberent nescii ad operis calcem rejecerunt. Posterior libri pars praeter magnam ejusmodi additionum molem continet caesarii juris commentarium, tertio Ansegisi libro de Karoli magni constitutionibus accomodatum. Natale hujus collectionis solum suspicor Bavariam fuisse, partim quod antiqua Bajuariorum lex prima operis quasi fundamenta subministravit, partim quod Bertholdus, qui in Ba 1) System und Gesch. des franz. Civil-Processrechtes. B. I, p. 38. 2) Berthold d. Francisc. deutsche Predigten; aus der zweiten Hälfte des 12. Jahrh., theils vollständig, theils in Auszügen. Herausgegeben von Dr. E. Fr. Kling. Mit Vorwort von Dr. A. Neander. Berlin 1824. Die Predigten des Franciscaners Berthold von Regensburg. Uebersetzt und vollst. herausgegeben nach dem Manuscripte der heidelberger Bibl. von F. Goebel. Mit einem Vorworte von Alban Stolz. Schaffhausen 1850, 1851. 2 B. De Bertholdi vita et laudibus cf. Fabricii bibl. inf. lat. I. p. 443. Grimm, Rec. der Ausg. von Kling in: Wiener Jahrb. 1825. B. XXXII, S. 194. Hoffmann, altdeutsche Blätter. B. II, S. 160. Wackernagel, die Verdienste der Schweizer um die deutsche Liter. Basel 1833. 8. S. 14, 32. Mone, Anzeiger 1838. S. 218. varia omnium in ore erat, poliendo huic operi et floribus quasi distinguendo manifesto adhibitus esse deprehenditur. Commentarium ipse primus scriptor pro juris communis libro habendum eoque nomine vocandum esse voluit, quippe qui non opinionum commentis debeatur, sed ex Karoli magni constitutionibus, adhibitis tam decreto quam decretalium libris compositus sit, nonnulla subinde habita ratione juris, quod ex bona locorum consuetudine introductum reperiatur. Primae collectionis aetatem statuo post annum MCCLXXIV, quo in regali curia Norimbergensi communi principum sententia definitum est, ex antiqua regni consuetudine Comiti palatino Rheni de imperii principibus jurisdictionem esse, ubi ipse imperator praeesse judicio non posset 1), quam in celeberrima Ottachari Bohemiae regis causa firmatam consuetudinem respiciunt capita lassbergianac editionis 125 et 128. Praecedere autem libri scriptionem annum MCCLXXXIII ex eo constabit quod deinceps monstrabitur eo jam tempore manifesta ejus vestigia deprehendi. II. Longe diversae conditionis alia similis argumenti quaedam collectio est, quam speculi saxonici sub nomine primis saeculi decimi quarti lustris per septentrionales Germaniae partes maximo in usu fuisse indicant tam codicum tituli, quam carmen quod praefationis loco exemplis plerumque praemissum reperitur 2). 1) Perz leg. II, 399. 2) Prooemium saxonici libri, cui textus prologi" plerumque inscribitur, non speculi sed ,,juris saxonici" mentionem facit. Primus, quem scio, jureconsultorum speculi titulum adhibuit Guilielmus Durantis, qui ex speculo suo judiciali, post Tancredi opus celeberrimo judiciarii ordinis commentario, anno demum MCCLXXI scripto, per omnem Europam speculatoris nomen adeptus, eam inscriptionis hujus rationem reddit quod liber suus speculi instar judiciariae formae imaginem referat (Pars I; prooemium §. 26). Commentarium autem quem de ipsis rebus in judicio tractandis composuit, „breviarium” vel „aureum repertorium nuncupari voluit. Speculi titulus per omnem Europam vulgatus, ad cujus imitationem apud Anglos quoque regnante rege Eduardo Communis opinio cum aliis de causis tum maxime carminis hujus fidem secuta statuit libri scriptorem fuisse anhaltinum, brandenburgensem aut certe saxonicum quendam equitem Ecco de Repechove nominatum, qui prout militantibus eo tempore moris erat, in conventibus juri dicundo extra civitates celebrari solitis, assessoris munere fungens et patrii juris peritia inter suos clarus, precibus Hogeri cujusdam, comitis de Falkenstein, licet ob rei novitatem aliquandiu haesitans, morem tamen gessisse dicitur, aut librum latine prius a se ipso scriptum in germanicum idioma vertere ausus, aut quod alii, juris saxonici municipalis interpretem secuti malunt, inveteratas Saxoniae consuetudines literis mandans, patrio quidem sermone, sed in subsidium adhibitis tam antiqua Saxonum lege, quam Karoli magni ejusque in regno successorum constitutionibus latine scriptis. Praecipua huic libro prae juris communis libro tam antiquitatis quam integritatis auctoritas unanimi fere virorum doctorum consensu defertur. Primum enim, licet de statuendo scriptionis tempore magna opinionum diversitas obtineat, ab omnibus tamen conceditur non posse quin scriptus sit liber ante annum MCCXXXIV, quo in brunsvicenses duces, libri III articulo LXII inter saxonicos imperii principes nondum relatos, imperii vexillum primum collatum sit, quodque Hogerus comes de Falkenstein et Ecco de Repchove an viventes attigerint merito dubitare liceat. Deinde ex juris communis libri tam forma quam rebus infertur, suevicum scriptorem saxonicum librum in meridionalis Germaniae, Alamanniae praesertim, usus aptare tantum voluisse, ea vero in re parum feliciter eum versatum esse, argumentis quae saxonicus liber antiquae germanicae consuetudine consentanea paucis nervose dicta offerat partim prolixius expendens, partim falsa veris miscendo corrumpens. Ne diluendis ejusmodi erroribus taedia cogar movere, en paucis quae perpensis diligenter tam sententiarum nexu quam secundo inscriptus est liber,,the Myrror of justice", praeplacuit tamen nostratibus, inter quos saeculo decimo sexto maxime innotuerunt Sebastian Brant, Ulricus Tengler et Justinus Gobler. ipsis rebus de utriusque libri origine nova eaque certiora offerenda tibi habeam. Nullus dubito quin cuncta quae de saxonico speculo ad Hogeri comitis preces per Ecconem equitem aut scripto aut in germanicum idioma converso leguntur inter ejusdem officinae fabulas ponam, quibus et traditum est, Karolum magnum cum Leone papa secreta Westphaliae judicia constituisse, et municipalia Magdeburgensium jura jubente Ottone, qui et ruber dicitur, per Burcardum a Mangelfeld, ejus palatii quaestorem, sacrae theologiae professorem et dominum legum, qui carceri inclusus Ecconis quoque speculum commentatus sit, ex Karoli magni privilegiis saxonicae genti concessis, regni imperatoris Ottonis anno tertio, concepta ejusque imperatoris signato privilegiorum instrumento communita esse 1). 1) Interpres ad juris munic. saxon. art. X (ed. Augh. 1499, fol. XXIV). Ne nimius Ecconis obtrectator videar, paucis dicam quae de ejus in rem literariam meritis aliquam veri videntur speciem habere. Extat pluribus in exemplis scriptis Chronica quaedam mundi, deducta usque ad mortem Ottakari primi Bohemiae regis (1230), quam latissime propagatam fuisse ex eo constat quod scripta inveniatur tam in saxonico idiomate, quam in ea qua Rheni inferioris accolae et superioris Germaniae homines utebantur dialecto (cf. Massmann, Nachweisung über den Anfang der Cronecken der Sassen, in: Neues vaterländisches Archiv des Königreichs Hannover. Lüneburg, Jahrg. 1825. B. I, p. 233). Ipsam chronologicam historiae expositionem praecedit carmen, cujus sub finem verba (in Codice Berolinensi, olim Blankenhemiensi) occurrunt (p. 2): ,,Ich hayn mig des wale bedacht, Dit buok wirt nummer volbragt; Die wile de werilt stayt So vile wirt kunstiger dayt; Des muys di rede uv bliven, Dat noch gescheyn sol. We uv leret vorwert bas Wat dar gescheyt de schrive das Revera saxonicus liber ex juris communis libro conceptus est ut quam fieri poterat brevissime exhiberet, quae ex ampliori In de regte wareyt; Logene sal uns wesen leyt, Dat is des van Ripechowe rayt; De logelige suende; Hayt an den de se da lesen, So muys ir unvergessen wesen. In Codice Guelferbytano legitur: ,,Das ist des vonn Repgowe rat." Plerumque creditur versus illos respicere locum (v. 86-88) carminis quod saxonico speculo praefationis loco praemissum legitur; mihi contra videtur ipsum historici hujus operis scriptorem elegantiori sub forma hisce verbis nomen prodidisse suum, quemadmodum et pictores haud raro inter alias personas suam quoque effigiem in tabulis conspici faciunt. Quod recte interpretati illius aetatis homines annalium hunc librum acceptum tulerunt Ecconi de Repechove equiti, qui cum Hogero, comite de Falkenstein, cujus militiam sequebatur, in Sophiam, Quedlinburgensem abbatissam seditiosus Friderici secundi imperatoris aevo magnam inter Saxones famam videtur adeptus esse. Veri nequaquam dissimile est, ex latino annalium quodam libro ad comitis Hogeri preces Ecconem Chronicam suam vernaculo composuisse sermone aut vetustiorem aliquem annalium librum clerici cujusdam ope in germanicum idioma ex latino sermone conversum ad suam usque aetatem deduxisse quod alterutrum sequentes indicare videntur versiculi (Remissorium mit sammt dem Weichbilde; Augsb. 1499): ,,Gott gebe seiner sele rat Der diss buch getichte hat; Eck von Repchau Sein pflege unser frau, Das der seins lons warte In des hymels garte, |