dzkim, gdy obadwa do tej się korony cisnęli, a Maxymilian do Krakowa, chcąc ją ubiedz, pokwapił, Jan Waxman z ojca z Szwajcarskiej ziemi, z matki Norymberdżanki urodzony, w Krakowie, na ten czas prezydując temu miastu, tak stronę Zygmunta trzymał, że nie tylko Maxymiliana do miasta nie przypuścił, ale też miasto uzbroiwszy, wały restaurowawszy, ludźmi i działami obwarowawszy, wszystkie nadzieje wejścia do miasta zamknął, nawet bramy, do której się książęcia Austryi ludzie gwałtem darli, że ich ztamtąd wyparował: dla tego takiemi przymilony zasługami, gdy na sejmie 1589. r. za nim Krakowskiego województwa rycerstwo, i hetman Zamojski instancyą wnosili, przypuszczony do prerogatyw szlachectwa, ze wszystkiem potomstwem, i tym klejnotem uczczony; krom tego, od tegoż Zygmunta wziął w nadgrodę wójtostwo Siemiechowskie i młyny w Zielonkach; zostawił trzech synów: Jana, Michała i Hieronima. Z tych Jan, przez lat 30 w wojsku na sławę zapracował, w Moskwie osobliwie, w Prusach, i pod czas rokoszu, jest jego w tym domu wysługa, wójtostwo Kłaje, od Zygmunta III. nadane, przeszedł na inszy świat w r. 1632. spłodziwszy synów czterech, Stanisława na expedycyi Moskiewskiej własnym kosztem żołd prowadzącego, atoli poprzedził ojca do grobu w r. 1629. żona jego Konstancya Zbylitowska; Jana w zakonie Kaznodziejskim; Kazimierza, ten w Rzymie J. U. Doctoratum otrzymawszy, gdy do ojczyzny powrócił, kanonikiem był Warmińskim, aż też i Krakowskim. Tenże czy inszy Jan Kazimierz kanonik Krakowski, kustosz Wiślicki, wyzuł się z śmiertelności w r. 1690. Jacka sekretarza królewskiego, i córki dwie, Agnieszkę i Annę. Michał drugi syn Jana, w cudzych językach, Francuzkim, Hiszpańskim, Niemieckim i Węgierskim biegły, mąż rycerską dzielnością zalecony, w której rekompensę wziął pewne dobra w Litwie od Zygmunta III. Hieronim trzeci syn, i ten od braci swoich nieodrodny, mężny w ręku na nieprzyjaciela żołnierz. Z siostr tych trzech braci, Zofia Mikołajowi Szembekowi zaślubiona, Zuzanna i Agnieszka. N. Waxman burgrabia Krakowski 1693. Jan kanonik Krakowski 1668. Zalusk. t. 1. fol. 43. Michał łowczy Latyczewski, żona Barbara Rusocka, temi czasy. R. 1778. Józef Waxman burgrabia zamku Krakowskiego. Michał podczaszy Oszmiański. Krasicki. WAŻ HERB. Wąż powinien być w koronie złotej, sam wprawdzie od szyi zaraz skręcony, osobliwie jednak ogon u niego przeplatano pokręcony, w pół niego w pysku w prawą tarczy obróconym, trzyma gałązkę z jabłoni z listkami i jabłkiem zielonem, kolor węża czarny, pole tarczy czerwone, na hełmie pięć piór strusich. Tak go opisują Paproc. w Gniazdzie f. 1088. O herb. fol. 282. Okol. tom. 3. fol. 277. Bielski fol. 314. Klejnoty fol. 88. Nie wszyscy jednak jednym kształtem herbu Wąż zażywają. Okolski krom wyżej namienionej, pięć inszych figur kładzie: w jednej Wąż pokręcony, ale nie ma przeplatanego ogona, ani korony na głowie, ani w pysku jabłka, na tarczy żółtej, i tym się pieczętują Podoleccy i Wężowie na Rusi. W drugiej wąż kręto idzie, tylko że nie przeplatany ogon, w koronie także, w pysku zaś trzyma jabłko z krzyżem, i to jest herb Wężyków, i tych którzy od nich rozrodzili się, Osińskich, Widawskich i Siedleckich. W trzeciej Wąż bez jabłka w koronie jednak, i nie tak bardzo skręcony: i tego herbu z familiantów Okolski żadnego nie położył. W czwartej, wąż we wszystkiem jest taki, jak na początku jest opisany, ale z pyska miasto jabłka dziecię od głowy wpół widać, i to był herb zwyczajny monarchom Longobardów, który do Polski naszej z sobą wniosła Bona Sforcya żona Zygmunta I. Króla Polskiego. W piątej, dwa węże w koronach do siebie pyskami i żądłami obrócone, do góry wspięte, a końcami ogonów z sobą się stykające, i to jest herb Jasieńskich. Do tego jeszcze w Szydłowieckich herbie i tym co się zowie Złota wolność, wężów znajdziesz, ale o każdym z nich na swem miejscu mówi się. Jam też w tomie drugim fol. 80. położył herb Bajbuzów, kędy koło strzały wąż się kręci, tymże się herbem szczycą Kostrowscy i Ambrożewiczowie, ale miasto strzały, dzidę kładą i grzybów także u nich nie masz, z których Jan Bazyli Ambrożewicz podstolim był Parnawskim, zostawił syna Michała. W Dziulich herbie trzy węże się znajdują, jakom mówił w czwartym tomie. Te jednak różnice herbu Wąż od Okolskiego wyrażone, ponieważ jedne są takie, których teraz w Polszcze nikt nie zażywa, drugie zaś mało co się różnią od pierwszego odemnie opisanego herbu, dla tego niechcę niemi zagęszczać karty. Zkądby zaś początki swoje zabrał ten herb, bardziej się domyślają ciż pisarze nasi, niżeli żeby mieli co pewnego stanowić: mówią jedni, że rycerzowi Wąż nazwanemu za przemyślną jakąś sztukę, którą nieprzyjaciela na tę ojczyznę zasadzonego albo odwrócił, albo złamał impet, ten herb nadany w r. 1306. ale co się tycze czasu, to się utrzymać nie może, ponieważ według Długosza komputu, już herbu Wąż biskup Płocki Nietych nazwany, dobrze przedtem, to jest w r. 1260. w senacie Polskim zasiadał. I Ñakiel. w swojej Miechow. fol. 118. ex libro Beneficiorum Długosza pisze, ze Szymon herbu Wąż przodek Połajowskich de Połajowice pod Miechowem, jeszcze przed rokiem 1198. już był wpisany w rejestr Benefaktorów tego konwentu). Paprocki, któremu poświadcza Okolski, za osobliwszą jakąś czułość przeciwko nieprzyjaciołom tej ojczyzny, nadany przodkowi domu tego, jabłko zaś potem do Węża przydane, že Sieradzką ziemię ktoś z familiantów tych, podczas inkursyi nieprzyjacielskiej konserwował wcale. Parisius różne swoje domysły przytacza, pierwszy być prawi może, że owemu mężowi Skubów nazwanemu, który smoka w smoczej jamie pod Krakowem legowisko swoje mającego, i ludziom ztamtąd szkody czyniącego, gdy zabił, tegoż samego Węża w herb na pamiątkę włożono w nadgrodę tego dzieła, a w zamiast tej, którą na zabicie tegoż węża podrzucił mu przyprawną sztukę, jabłko w pysk węża złożono. Albo też na wojnie z Rzymiany Sarmatów, kiedy jeden z nich chorągiew z rąk Rzymianina chorążego, w potrzebie gwałtem wydarł, na której wąż był podniesiony do góry, i pokręcony, ile że z Rzymskich historyków to jest pewna, że Rzymianie na swoich chorągwiach smoków zażywali, jabłko zaś potem za insze dzieło przydane. To pewna, że Wężów w herbie swoim dawne narody i familie nosili. O Egipcyanach świadczy Petrasancta de Tesser. Gentilit. c. 3. że to sobie za znak swój przywłaszczyli trzech wężów pokręconych, między liściami błotnistemi. Królowie Langobardów, a potem dom sławny Sforcyów książąt Medyolańskich, z których rodu była Bona Sforcya Królowa Polska, takim się wężem zaszczycali, jako się *) Cytowany tu Dlugosz in Miechovia fol. 107. czyni wzmiankę in libro Beneficiorum eccles. Crac. o czterech braciach herbu Wąż Janie, Stanisławie, Mikołaju i Andrzeju dziedzicach na Grzmucinie w województwie Krakowskiem. Przypisek Krasickiego. : - wyżej opisał, zkąd też Braun. lib. 2. Civit. fol. 43. miastu Medyolanowi tenże sam herb przywłaszcza. Tenie Petrasancta cap. 55. powiada, że wiele jest domów we Włoszech, Brytannji i Francyi, które Wężów różnym kształtem w swoich herbach układają: Grzegorz nawet dziesiąty tego imienia Papież, w r. 1271. z familji był vicecomesów Medyolańskich, ù których w herbie Wąż według Alfonsa Ciaconiusza, ale z dziecięciem w pysku jego, Petrasancta cap. 55. zkąd o nim prophecia u Malachiasza taka była, Anguinus vir, Henriq. in Fasciculo SS. lib. 2. dist. 3. cap. 14. Duńczewski, Kuropatnicki, Małachowski i inni następującym familiom tenźe herb naznaczają: Cichocki, Cichomski, Kostrowicki, Szemiosz. Przodkowie domu tego. Piotr Niedych biskup Płocki, w podeszłymci wprawdzie wieku, rządy tego kościoła objął, atoli, w utrzymaniu karności kościelnej, w wykorzenieniu z swojej dyecezyi gorszących drugich nałogów, w pobożnych uczynkach, któremi owieczki swoje do cnót wszystkich zachęcał, świątobliwie wszystko rozporządziwszy, sakramentami świętemi na drogę wieczności opatrzony, przeszedł z tego świata w roku 1263. trzeciego roku biskupstwa swego. Łubien. z Długosza in Vitis Episc. Plocen. Mikołaj Wąż z Dobrzankowa kasztelan Ciechanowski w roku 1452. był na zjeździe Czerwieńskim książąt Mazowieckich, Stat. Masov. fol. 94. i w r. 1458. fol. 122. i drugi pod też czasy Mikołaj z Dobrzankowa chorąży Ciechanowski, w Zakroczymskim 1453. Stat. Masov. fol. 98. Tenże czy wyższy Mikołaj, (ale już de Bogate napisany) Wąż wojewoda Mazowiecki, w r. 1472. na liscie Bolesława książęcia Mazowieckiego. Stat. Masov. fol. 126. i 1478. fol. 128. Jan Wojciech Wąż wojewoda Płocki w r. 1495. Mikołaj Małdrzyk z Starogrodu kasztelan Bełzki, w r. 1436. jako się mówiło w pierwszym tomie. Jan Wąż de Mnich podskarbi księztwa Mazo wieckiego, który żonie swojej Małgorzacie, Lwa Kryskiego córce, wieś Trojanów, i z pewną summą zapisał w r. 1466. o czem ucinek listu Władysława książęcia Mazowieckiego i Belzkiego przytacza Paproc. o herb. gdzie przydaje, że ten Trojanów, wziął był Jan od tegoż książęcia z tą kondycyą, że jeżeliby bezpotomnym schodził z tego świata, żeby się wracał nazad do stołu książęcego. Wojciech z Szczeczna albo Borek, S. T. Doctor, vir ingenio subtilis, sermone eloquens, praedicator gratiosissimus Ordinis S. Dominici, qui ob insignes animi sui dotes, ex Provinciali et Inquisitore in Episcopum Theodosiensem, ac Suffraganeum Ecclesiae Gnesnensis sub Alberto Rege anno 1493. est sublimatus, mówi Severin. in Vita S. Hyacin. lib. 1. cap. 23. Wąż herbu Slepowron, w Podlaskiem województwie. Okolski tego Jana Wąża podskarbiego Mazowieckiego i pod herbem Wąż położył, i pod Slepowronem, o którym trochę się wyżej mówiło, gdzie przydaje, że za swoje dzieła rycerskie przeciwko Jadźwingom, wiele dóbr w Podlasiu od Władysława książęcia Mazowieckiego w nadgrodę zabrał, mniej jednak ostrożnie napisał to ten autor, bo ten Jan i Władysław książe, żyli w roku 1466. kiedy już Jadźwingów w Podlasiu nie było, dopieroż wojny z niemi żadnej. Potem Władysław książe Mazowiecki, do Podlasia żadnego prawa nie miał, nie mógł tam tedy żadnych dóbr rozdawać: Ale i procedencyą domu tego nie lepiej wypisał, kiedy powiada, że wnuk tego Jana Mikołaj, syn także Mikołaja, był deputatem na pierwszy trybunał w Polszcze, to jest od r. 1466. w lat sto dwadzieścia, z Rytelowny pisze, że spłodził trzech synów, Krzysztofa, którego żona Kurczowna wojewodzanka Derpska, Jana i Adama mężów wojennych, z tych Adam z Anny Bokiejowny, miał syna Wawrzeńca chorążego Mielnickiego, który z Anną Bełchacką podczaszanką Chełmską, wszedł w kontrakty małżeńskie, była to siostrzenica Jędrzeja Lipskiego biskupa Krakowskiego, ta mu powiła czterech synów: Władysława, Stefana, Jana i Franciszka. Elekcyą Jana III. Króla ci w województwie Podlaskiem podpisali: Samuel stolnik Drohicki podstarości grodzki Mielnicki, Samuel podczaszy Mielnicki, Ludwik Jan, Jan i Samuel. Wąż herbu Wąż, w Przemysłkiej ziemi, Stanisławowi Wążowi rotmistrzowi, tych Duneńskich Kozaków, którzy pod wojnę Moskiewską do Władysława IV. Króla Polskiego przenieśli się byli, już na ten czas zmarłemu, summę pewną należącą, kazano skarbowi Lit. zapłacić potomkom jego na sejmie 1635. Constit. fol. 24. Wązowna Walentego Koźniewskiego małżonka. |