anno 1229 ineunte.]

L'empereor s'en ala a Jaffe... et manda au soudan qu'il li Apud Joppen, tenist ses covenances. Le soudan sout la discorde qui estoit entre lui et l'apostole et ceus de la terre. Si li manda qu'il ne les li pooit mie tenir (1)... L'empereor fist son serment et li manda que s'il ne li tenoit ses covenances, seust-il bien que james n'auroit repos jusques qu'il l'auroit désérité (2). Contin. Guill. Tyrensis, t. XIX, p. 420.

(1) Si fidem Friderico ipsi adhibeamus, Papa soldano scribere non dubitaverat ne regnum imperatori restitueretur: « Preter impedimenta que nobis in Syria preparavit per nuncios et » legatos qui soldanum litteris suis, quas nos captis earum latoribus in publicum testimonium >> reservamus, ne nobis terram divino cultui deditam redderet cum regni Hierosolimitani ju» ribus, munierunt. » Cf. epistol. 20 april. ann. 1239. Sive hanc discordiam sibi profuturam crediderit, sive suos de futura redditione civitatis sanctae Jerusalem murmurantes placare voluerit, soldanus Egypti tunc temporis Gazam usque recesserat, ubi cum fratre suo MalekAscraf inito fœdere, promissa sua implere per astutiam non curabat. Cf. ABOU'L FEDA, ex versione cl. Reinaud, p. 104.

(2) Rem aliter narrant scriptores arabici, inter quos Debebi quamdam epistolam multo humiliorem Friderici exhibet qua tantummodo a soldano requirit « ut sibi Jerusalem omni miseria afflictam et a Moslemis dirutam in ista tristi conditione restituat; unde saltem caput inter » reges erigere possit. » Makrisi haec eadem fere verba imperatori tribuens, refert tamen illum prius petiisse ut sibi praeter Jerusalem omnes civitates redderentur que quondam sub ditione Francorum fuerant, hoc addito ut sui regni mercatores apud Alexandriam et Rosetum negotiari soliti omni tributo eximerentur. Cf. Bibl. des Croisades, IV, p. 429, 430. Qualitercumque se res habuerit, soldanus Ægypti et frater suus, comperto quod soldanus Damasci ipsorum nepos, cujus terram inter se dividere intendebant, se cum copiis apud Damascum recepisset, paci seu treugae tandem manus dederunt.

[18 februarii.]

Transcriptum capitulorum treugae ab imperatore Friderico cum soldano Babyloniae initae, quae Patriarcha Hierosolymitanus Papae direxit cum animadversionibus in modum vituperii (1).

(Edider. RAYNALD., Annal. eccles., ad ann. 1229, § XV et seqq. PERTZ, Monum. Hist. Germ., t. IV, p. 260.)

Capitulum I. Sultanus Hierosolymam imperatori ejusque prefectis tradit ut de ea quocumque modo pro arbitrio disponat communiatve (a).

(a) Ad majus tam historiae quam veteris linguae nostrae ornamentum haec eadem capitula in gallico idiomate, sub originali eorum forma hactenus, nisi fallimur, inedita, hic exhibemus ex Regesto Gregor. ann. III, no 35, mendis quibus scatent accurate correctis :

§ I.

Li soldans baille a l'Impereour ou a ses baillis Ierusalem le exalchie quil en face cho que ilh vora de garnir ou autre chose.

§ II. L'emperere ne doit douchier la Geemelaza cho est le temple Salomon ne le temple domini ne nule rien de tot le porpris ne ne doit soufrir que nus Francs de quelque generation quil soit que ilh se mete sor les lius motit, mais ilh remandront sens riens cangier en la main et la garde des Sarrasins qui le terront por lor oresons faire et por lour loie crier, sens cho que defendu ne contredit ne lor iert nulle riens de cho, et les cles des portes des porpris de ches lius qui moti sunt seront es mains de chiex ki iki seront por les lius servir et de lour mains tollues

ne seront.

§ III. Non sera defendu a nul Sarrazin quil ne voyse franchement en pelerinage en Bethleem.

§ IV. Et si yl ya acuns Frans qui ayt ferme creanze en la hautece e en la dignite del

(1) Iste non est treugae totius textus, sed aliquorum tantummodo capitulorum, ut alias ipse monet patriarcha: «Vidimus in eo inter cetera quedam mirabilia contineri que sanctitati vestre » de verbo ad verbum duximus transmittenda. » Vid. infr. p. 108. De caeteris autem capitulis ibidem non expressis, cf. primam magistri Theutonicorum epistolam et ipsius imperatoris encyclicam.

§ Notandum quod imperatori sive balivis suis fit concessio, non facta de Ecclesia vel christianitate vel peregrinis aliqua mentione, et ita apparet quod secundum formam tregue nullus potest eam munire vel retinere nisi imperator vel ballivi sui. Item notandum quod Soldanus de jure non habuerit potestatem concedendi, cum super hoc violentia inferatur soldano Damasci qui eam possidebat nec treugam jurare voluit nec ratam dictam concessionem habere.

Capitulum II. Imperator non occupabit attinget ve Geemelaza (1) quod

S V.

temple domini e il vuelt le lou visiter e fayre yki ses oresons, illes y puisse faire,

e sil ne croyit en sa hautece e en sa dignite, non doyt estre soffers a entrer en tot le porpris de leu.

Se acuns Sarrazins meffayit des estaianz en Jerusalem a Sarrazins com' il est, doyt estre menez per l'esgart des Sarrazins.

§ VI. L'empereres non aydera nul Franc ki ke il soyt en nule maniere per nule entention kil avent de kelke diversite kil soyent ne Sarrazin a combatre ni a guerre fayre contre les Sarrazins ky kel sunt en ceste trive moty, ni no mandera oeulz ni ne segra nul de uls en nule des partye ki motyes sunt por battaille fayre ne no se asentyra a eulz en aucune maniere ne no les soccoyra ne d'ost ne d'avoyr ne

de genz.

§ VII. L'empereres destornera toz cels qui aurant entendement del mal fayre en la terre del soldan Melec el Kemel e en la terre ke est motyes en la trive e les defendra a son ost e a son avoyr et a ses homes e a tot kante kil aura de poer.

§ VIII. Saucuns Frans ki ke il soyt a entendement de trapasser rien des fermetez ke recordees ou motyes sunt en ceste trive, li empereres e sor li (sic) est de deffendre le soldan e doster e de storner le'n a son ost e a son avoyr et a ses homes.

§ IX. Triple e sa terre, le Chrach, Castel Blanc, Tortose, Margat e Antioche e kant ke est en lor trive se soyt en son estat en guerre e en trive e sor l'empereor soyt kal deffendra a ses genz e a son ost e as apendanz ali e a cels ki ali venrunt Frans prives e enstranges ali venanz, la aye des segnors de cels leus motiz sor nule entention kyl ayent en la terre de Sarrazins.

(4) Vox arabica, rectius autem Djami al-Acsa, id est Mesquita longinqua, ex opposito vicinarum, scilicet apud Mekkam et Medinam. Haec mesquita in ea parte qua olim surgebat Salomonis Templum a kalifa Omaro extructa, maxima apud Moslemos veneratione colitur. Diversa omnino est ab ecclesia Sepulchri sive Resurrectionis, sita in alio civitatis vico, illo qui dicitur Golgotha.

Salomonis templum est nec templum Domini vel quidquam eorum ambitu complexuque contentum, nec pati debet Francum ullum cujuscumque gentis fuerit hec invadere, sed nullo prorsus immutato erunt in potestate et manu Sarracenorum qui ea ad orationes suas fundendas suamque legem proclamandam obtinebunt, nulla iis prohibitione aut contradictione facta, clavesque portarum que in ambitu locorum sunt apud eos qui ad ea loca instruenda curandaque resident remanebunt, nec in posterum ipsis eripientur.

§ Hec est abusio manifesta que expositione non indiget : hec est conventio Christi ad Belial : per hoc apparet si frequentatio psalmi illius : Deus venerunt gentes, cessare debeat, cum adhuc templum sanctum polluant infideles. Item notandum quod cum in locis adjacentibus civitati nulla sint casalia restituta et remaneant in manibus paganorum, et longe major erit multitudo Sarracenorum venientium causa orandi ad templum Domini quam multitudo christianorum venientium ad Sepulcrum, quomodo poterunt habere dominium christiani usque ad decem annos sine discordia et periculo personarum, cum, sicut predictum est, sibi vires retineant Sarraceni?

Capitulum III. Nulli Sarraceno vetitum erit in Bethleem libere peregrinationem obire.

Capitulum IV. Si quis Francus firmam fidem in majestatem dignitatem que templi Domini habuerit, eoque ad preces fundendas ingredi voluerit, id illi licebit at si in ejus templi majestatem dignitatemque non credit, in toto loci ambitu consistere permittendus non est.

:

§ Mirum est quod etiam clausuram illam utriusque templi nullus christianus ingredi permittetur, nisi credat sicut Sarraceni credunt. Item mirum est quod ipsi possunt libere intrare Bethleem, locum scilicet orationis nostre, in infidelitate sua sine omni examinatione, et nos templum Domini, immo nec clausuram in fide et nomine Jesu Christi non poterimus nec permittemur intrare, nisi prius eis constet quod de templo quod ipsi credunt credamus. Item notandum quod templum Domini fuit primo sedes episcopalis que nunc patriarchalis facta est, et ibi nunc sedes est Mahometi.

Capitulum V. Si Hierosolymis Sarracenus Sarraceno alteri damnum aliquod intulerit, apud Sarracenos in judicium vocabitur.

§ Ecce quod in civitate jurisdictionem habent sicut christiani.

Capitulum VI. Imperator nulli Franco, quisquis ille fuerit, quocumque modo operam prestabit nec Sarraceno ad confligendum bellumque movendum contra Sarracenos quicumque ii fuerint per has inducias, belloque moto, nec quemquam impellet vel mittet nec cuiquam eorum sese conjunget qui ad prelium ineundum fuerit progressus, iisve nullo modo adherescet nec eos commeatu vel viris juvabit.

§ Istud sacramentum quod in hac parte fecit Soldano quomodo servari poterit cum eo quod fecit Ecclesie de tenendis mille militibus per biennium et de quinquaginta galeis, pro quibus excommunicatus est quia adimplere eadem non curavit?

Capitulum VII. Imperator avocabit eos omnes qui meditabuntur cladem aliquam inferre terris sultani Melec el Kemel ac terris, idque suis exercituique ac subditis vetabit pro quanta in eo erit potestate.

§ Si bene notetur istud capitulum, etsi nunquam in aliis deliquisset, non solum Deus contra quem se specialiter obligavit, verum etiam totus mundus deberet insurgere contra eum, quia in hoc contra universam christianitatem commisit in opprobrium et contemptum excellentie imperialis et totius christianitatis dedecus non modicum et manifestum gravamen.

Capitulum VIII. [Pene idem, sed magis expressum]. Si qui Franci pactiones conventas aut quarum mentio facta sit in his induciis transgredi cogitent, imperator sultanum defendere tenetur ac ab ea mente suos subditosque exercitumque suum revocare.

Capitulum IX. Tripolis ejusque territorium, Crachum, Castelblancum, Tortosa, Margatum et Antiochia et quidquid in iis reperitur, tam in bello quam in induciis, in suo statu relinquatur, ac imperator suis exercituique suo inque terris suis commorantibus, qui eo accedent, sive ii Franci fuerint indigene vel exteri, opem dominis dictorum locorum ferre prohibebit.

III.

12