Res creat, et discors concordia fetibus apta est.
Ergo ubi diluvio tellus lutulenta recenti
435 Solibus aetheriis altoque recanduit aestu,
Edidit innumeras species, partimque figuras
Rettulit antiquas, partim nova monstra creavit.
Illa quidem nollet, sed te quoque, maxime Python,
Tum genuit, populisque novis, incognita serpens,
440 Terror eras: tantum spatii de monte tenebas.
Hanc deus arcitenens, et nunquam talibus armis
Ante nisi in damis capreisque fugacibus usus,
Mille gravem telis exhausta paene pharetra
Perdidit, effuso per vulnera nigra veneno.
445 Neve operis famam posset delere vetustas,
Instituit sacros celebri certamine ludos,
Pythia, de domitae serpentis nomine dictos.
His iuvenum quicunque manu pedibusve rotave
Vicerat, aesculeae capiebat frondis honorem;
450 Nondum laurus erat, longoque decentia crine
Tempora cingebat de qualibet arbore Phoebus.
Primus amor Phoebi Daphne Peneïa, quem non
Fors ignara dedit, sed saeva Cupidinis ira.
Delius hunc nuper victa serpente superbus
455 Viderat adducto flectentem cornua nervo,
Quidque tibi, lascive puer, cum fortibus armis?
Dixerat, ista decent humeros gestamina nostros,
Qui dare certa ferae, dare vulnera possumus hosti,
Qui modo pestifero tot iugera ventre prementem
460 Stravimus innumeris tumidum Pythona sagittis.
Tu face nescio quos esto contentus amores
Irritare tua, nec laudes assere nostras.
Filius huic Veneris: Figat tuus omnia, Phoebe,
Te meus arcus, ait: quantoque animalia cedunt
465 Cuncta tibi, tanto minor est tua gloria nostra.
Dixit, et eliso percussis aëre pennis
Impiger umbrosa Parnasi constitit arce;
Deque sagittifera prompsit duo tela pharetra Diversorum operum: fugat hoc, facit illud amorem. 470 Quod facit, auratum est et cuspide fulget acuta; Quod fugat, obtusum est et habet sub arundine plumbum. Hoc deus in nympha Peneïde fixit; at illo
Laesit Apollineas traiecta per òssa medullas.
Protinus alter amat; fugit altera nomen amantis,
Silvarum latebris captivarumque ferarum
Exuviis gaudens innuptaeque aemula Phoebes.
Vitta coërcebat positos sine lege capillos.
Multi illam petiere; illa aversata petentes,
Impatiens expersque viri nemora avia lustrat;
Nec quid Hymen, quid Amor, quid sint connubia, curat. 480
Saepe pater dixit: Generum mihi, filia, debes.
Saepe pater dixit: Debes mihi, nata, nepotes.
Illa, velut crimen taedas exosa iugales,
Pulchra verecundo suffundens ora rubore,
Inque patris blandis haerens cervice lacertis,
Da mihi perpetua, genitor carissime, dixit,
Virginitate frui; dedit hoc pater ante Dianae.
Ille quidem obsequitur; sed te decor iste, quod optas,
Esse vetat, votoque tuo tua forma repugnat.
Phoebus amat; visaeque cupit connubia Daphnes;
Quodque cupit, sperat; suaque illum oracula fallunt.
-Utque leves stipulae demptis adolentur aristis;
Ut facibus sepes ardent, quas forte viator
Vel nimis admovit vel iam sub luce reliquit:
Sic deus in flammas abiit, sic pectore toto
Uritur et sterilem sperando nutrit amorem.
Spectat inornatos collo pendere capillos,
Et, Quid, si comantur? ait. Videt igne micantes
Sideribus similes oculos; videt oscula, quae non
Est vidisse satis. Laudat digitosque manusque
Brachiaque et nudos media plus parte lacertos.
Si qua latent, meliora putat. Fugit ocior aura
Illa levi, neque ad haec revocantis verba resistit:
Nympha, precor, Peneï, mane; non insequor hostis;
Nympha, mane. Sic agna lupum, sic eerva leonem,
Sic aquilam penna fugiunt trepidante columbae,
Hostes quaeque suos. Amor est mihi caussa sequendi.
Me miserum! ne prona cadas, indignave laedi
Crura secent sentes, et sim tibi caussa doloris.
Aspera, qua properas, loca sunt: moderantius, oro,
Curre, fugamque inhibe; moderantius insequar ipse.
Cui placeas, inquire tamen; non incola montis,
Non ego sum pastor; non hic armenta gregesque
Horridus observo. Nescis, temeraria, nescis,
515 Quem fugias; ideoque fugis. Mihi Delphica tellus Et Claros et Tenedos Pataraeaque regia servit. Juppiter est genitor. Per me, quod eritque fuitque Estque, patet; per me concordant carmina nervis. Certa quidem nostra est, nostra tamen una sagitta 520 Certior, in vacuo quae vulnera pectore fecit.
Inventum medicina meum est, opiferque per orbem
Dicor, et herbarum subiecta potentia nobis.
Hei mihi, quod nullis amor est medicabilis herbis: Nec prosunt domino, quae prosunt omnibus, artes! 525 Plura locuturum celeri Peneïa cursu
Fugit, cumque ipso verba imperfecta reliquit;
Tunc quoque visa decens. Nudabant corpora venti,
Obviaque adversas vibrabant flamina vestes,
Et levis impulsos retro dabat aura capillos:
530 Aucta fuga forma est. Sed enim non sustinet ultra Perdere blanditias iuvenis deus; utque movebat Ipse amor, admisso sequitur vestigia passu. Ut canis in vacuo leporem quum Gallicus arvo Vidit, et hic praedam pedibus petit, ille salutem, 535 Alter inhaesuro similis iam iamque tenere
Sperat, et extento stringit vestigia rostro;
Alter in ambiguo est, an sit comprensus, et ipsis
Morsibus eripitur, tangentiaque ora relinquit:
Sic deus et virgo est, hic spe celer, illa timore.
540 Qui tamen insequitur, pennis adiutus Amoris
Ocior est requiemque negat, tergoque fugacis
Imminet, et crinem sparsum cervicibus adflat.
Viribus absumptis expalluit illa, citaeque
Victa labore fugae, spectans Peneïdas undas, 545 Fer, pater, inquit, opem, si flumina numen habetis. Qua nimium placui, tellus, ait, hisce, vel istam Quae facit ut laedar, mutando perde figuram. Vix prece finita torpor gravis occupat artus. Mollia cinguntur tenui praecordia libro;
550 In frondem crines, in ramos brachia crescunt.
Pes, modo tam velox, pigris radicibus haeret;
Ora cacumen habent; remanet nitor unus in illa.
Hanc quoque Phoebus amat, positaque in stipite dextra
Sentit adhuc trepidare novo sub cortice pectus,
Complexusque suis ramos ut membra lacertis
Oscula dat ligno, refugit tamen oscula lignum.
Cui deus, At coniux quoniam mea non potes esse,
Arbor eris certe, dixit, mea. Semper habebunt
Te coma, te citharae, te nostrae, laure, pharetrae.
Tu ducibus Latiis aderis, quum laeta triumphum
Vox canet, et longas visent Capitolia pompas.
Postibus Augustis eadem fidissima custos
Ante fores stabis mediamque tuebere quercum.
Utque meum intonsis caput est iuvenile capillis,
Tu quoque perpetuos semper gere frondis honores.
Finierat Paean; factis modo laurea ramis
Adnuit, utque caput visa est agitasse cacumen.
Est nemus Haemoniae, praerupta quod undique claudit
Silva; vocant Tempe, per quae Peneus ab imo
Effusus Pindo spumosis volvitur undis.
Deiectuque gravi tenues agitantia fumos
Nubila conducit, summasque adspergine silvas
Impluit, et sonitu plus quam vicina fatigat.
Haec domus, haec sedes, haec sunt penetralia magni
Amnis; in his residens facto de cautibus antro
Undis iura dabat Nymphisque colentibus undas.
Conveniunt illud popularia flumina primum,
Nescia, gratentur consolenturne parentem,
Populifer Spercheos et irrequietus Enipeus,
Apidanusque senex, lenisque Amphrysos et Aeas;
Moxque amnes alii, qui, qua tulit impetus illos,
In mare deducunt fessas erroribus undas.
Inachus unus abest, imoque reconditus antro
Fletibus auget aquas, natamque miserrimus Io
Luget ut amissam. Nescit, vitane fruatur
An sit apud Manes; sed quam non invenit usquam,
Esse putat nusquam, atque animo peiora veretur.
Viderat a patrio redeuntem Iuppiter Io
Flumine, et, O virgo Iove digna tuoque beatum
Nescio quem factura toro, pete, dixerat, umbras
Altorum nemorum
nemorum monstraverat umbras
Dum calet et medio sol est altissimus orbe.
Quod si sola times latebras intrare ferarum,
Praeside tuta deo nemorum secreta subibis;
595 Nec de plebe deo, sed qui coelestia magna
Sceptra manu teneo, sed qui vaga fulmina mitto.
Ne fuge me! fugiebat enim. Iam pascua Lernae
Consitaque arboribus Lyrcea reliquerat arva,
Quum deus inducta latas caligine terras
600 Occuluit tenuitque fugam rapuitque pudorem.
Interea medios Iuno despexit in agros,
Et noctis faciem nebulas fecisse volucres
Sub nitido mirata die non fluminis illas
Esse nec humenti sensit tellure remitti;
605 Atque, suus coniux ubi sit, circumspicit, ut quae
Deprensi toties bene nosset furta mariti.
Quem postquam coelo non repperit, Aut ego fallor,
Aut ego laedor, ait; delapsaque ab aethere summo
Constitit in terris, nebulasque recedere iussit.
610 Coniugis adventum praesenserat, inque nitentem
Inachidos vultus mutaverat ille iuvencam.
Bos quoque formosa est. Speciem Saturnia vaccae, Quamquam invita, probat; nec non et cuius, et unde, Quove sit armento veri quasi nescia quaerit. 615 Iuppiter e terra genitam mentitur, ut auctor Desinat inquiri. Petit hanc Saturnia munus. Quid faciat? Crudele, suos addicere amores; Non dare, suspectum. Pudor est, qui suadeat illinc; Hinc dissuadet amor. Victus pudor esset amore; 620 Sed leve si munus sociae generisque torique Vacca negaretur, poterat non vacca videri. Pellice donata, non protinus exuit omnem Diva metum, timuitque Iovem et fuit anxia furti, Donec Arestoridae servandam tradidit Argo. 625 Centum luminibus cinctum caput Argus habebat; Inde suis vicibus capiebant bina quietem; Caetera servabant atque in statione manebant. Constiterat quocumque loco, spectabat ad Io; Ante oculos Io, quamvis aversus, habebat. 630 Luce sinit pasci; quum sol tellure sub alta est, Claudit, et indigno circumdat vincula collo. Frondibus arboreis et amara "pascitur herba,
|