Abbildungen der Seite
PDF
EPUB

registre complet, mais bien d'un commencement de registre qui n'a jamais été achevé. Le travail a peut-être été interrompu par la mort du pape, qui est à peine postérieure de six semaines à la date de la lettre enregistrée sous le n° XL.

Une particularité qui montre encore que le travail du copiste n'a jamais été terminé, c'est que la place du titre général a été laissée en blanc au haut du premier feuillet. On n'y a pas non plus tracé les initiales, ni les rubriques qui devaient précéder chacune des pièces et qui forment une partie essentielle du registre, puisque seules elles indiquent les destinataires des lettres et des bulles. Toutefois, le titre général, les rubriques et les initiales ont été légèrement écrites à l'encre sur les marges.

L'écriture des vingt-six pages du fragment présente tous les caractères de l'écriture usitée à la chancellerie romaine au milieu du xine siècle. L'aspect général rappelle bien celui des registres originaux du Vatican.

Il m'a paru utile de faire connaître les quarante-six lettres contenues dans le fragment de la Bibliothèque nationale. Plusieurs sont d'un intérêt considérable pour l'histoire de la France, de l'Italie et de l'Angleterre. La plupart sont complètement inédites: cinq seulement figurent sur les tables de Potthast.

Dans les analyses qu'on va lire, j'ai conservé, autant que possible, les expressions mêmes du texte original. En tête de chaque article, on trouve la cote, la date réelle de la lettre ramenée à notre manière de compter et les deux premiers mots. En caractères italiques sont imprimées les suscriptions, telles que les indiquent les notes marginales du registre. A la fin de l'analyse je reproduis le texte original de la date.

Au haut de la première page du cahier se lit, en lettres trèsmenues, le titre général, qui aurait été tracé en lettres rouges si le travail avait été terminé. Il est ainsi conçu :

INCIPIT REGESTRUM DOMINI ALEXANDRI PAPE IIIIti PONTIFICATUS SUI ANNO SEPTIMO.

I. 13 janvier 1261. « Desideriis tuis. »

Episcopo Leodiensi indulget ut sex ipsius clerici possint in absentia sua, episcopi obsequiis insistendo, proventus beneficiorum suorum percipere.

<< Laterani, id. Januarii, anno septimo. »

[I bis]. 13 janvier 1261. « Desideriis venerabilis. » Scolastico ecclesie Beate Marie Trajectensis, Leodiensis diocesis. De eodem.

<< Dat. ut in alia. >>

II. 1 février 1261. « Affectionis paterne. »

Wissegradensi et Olomucensi decanis mandat quatinus Johanni, canonico ecclesiæ Posnanniensis, de aliquo ecclesiastico beneficio competenti, in civitate vel diocesi Wratislaviensi, providere curent.

« Laterani, kal. Februarii, anno septimo. »

III. 29 janvier 1261. « Hiis que fiunt. »

Latino de Perusio, familiari nostro, confirmat Podium
de Capanellis et ejusdem tenimentum situm in territorio
Orclæ, quæ dicto Latino in feudum concesserat (28 oct.
1260) Rainerius de Viterbio, domini papæ capellanus,
patrimonii Beati Petri in Tuscia rector, virtute litterarum
Alexandri papæ IV, Anagniæ 12 Julii 1260 datarum.
<< Laterani, IIII kal. Februarii, anno septimo. »

IIII. 9 février 1261. « Lecta coram. »

Capitulo ecclesie Claromontensis, de præbendis sacerdotalibus vacantibus, quas recepti in canonicos ejusdem ecclesiæ, quibus præbendæ ipsæ debentur, annexum onus sacerdotii refugere satagentes, petere vel de ipsis sibi facere provideri non curant.

<< Laterani, V idus Februarii, anno septimo. »

V. 5 janvier 1261. « Tua nobis. »

Episcopo Cameracensi liberam concedit facultatem recipiendi duas personas idoneas in canonicos et in fratres et providendi earum utrique de præbenda, ne debitis obsequiis fraudetur ecclesia Cameracensis, in qua italici canonici sunt quam plures, non residentes.

<< Laterani, nonis Januarii, anno septimo. >>

VI. 13 janvier 1261. « Quamvis ut plures. >>

Magistro Riccardo de Liguatao, canonico ecclesie Sancti Gaugerici Cameracensis, clerico et familiari dilecti filii magistri Johannis de Saronneto, nepotis et capellani nostri, indulget ut præter ecclesiam Sancti

Martini de Sarcellis, Sagiensis diocesis, unicum aliud beneficium licite recipere valeat.

<< Laterani, id. Januarii, anno septimo. >>

VII. 10 février 1261. « Religionis vestre. »

Abbati et conventui monasterii Beate Marie de Siriaco, Premonstratensis ordinis, Ambianensis diocesis, indulget ut ecclesiam de Nigellula, in qua duos seculares clericos successive instituerant, in usus proprios resumere possint.

<< Laterani, IIII idus Februarii, anno septimo. » VIII. 20 février 1261. « Tue devotionis. »

Guillelmo de Sillaio, rectori ecclesie Sancte Marie de Quetetot, Constantiensis diocesis, indulget ut, præter ecclesiam Sanctæ Mariæ de Quetetot, unicum aliud beneficium libere recipere valeat.

<< Laterani, X kal. Martii, anno septimo. »

IX. 12 février 1261. « Favoris vestri. »

Abbatisse et conventui monasterii Sancti Francisci Cremonensis, ordinis Sancti Damiani. Statuit et inhibet ne aliquod monasterium vel ecclesia ordinis earum in civitate Cremonensi vel ejus territorio construatur vel ædificetur.

<< Laterani, II idus Februarii, anno septimo. » X. 16 février 1261. « Inter omnia. »

Magistro Guale, notario nostro, apostolice sedis legato. Ipsum ad partes Tuscia ac marchiæ Januensis, in pacis pulchritudine reformandas, commisso ipsi plenæ legationis officio, destinat.

Laterani, XIIII kal. Martii, anno septimo. »

XI. 4 janvier 1261. « Solet annuere. »

Abbati et conventui Sancti Petri Glovernie, ordinis Sancti Benedicti, Wigorniensis diocesis, confirmat ecclesiam Beatæ Mariæ de Covra, Herefordensis diocesis, cujus patronatum ipsis dederat Bernardus de Novo Mercato.

<< Laterani, II nonas Januarii, anno septimo. >>

[XI bis]. 3 janvier 1261. « Soluet annuere. »

Eisdem confirmat ecclesiam Sancti Laurentii de Tointona,
Herefordensis diocesis, a Matilde de Wattele datam.
« Laterani, III nonas Januarii, anno septimo.

XII. 25 janvier 1261. « Desideriis vestris. »

Abbati et conventui monasterii Ferreriensis, ad Romanam ecclesiam nullo medio pertinentis, ordinis Sancti Benedicti, Senonensis diocesis, indulget ut, prætextu litterarum apostolicarum contra litterarum apostolicarum abusores editarum, coram aliquibus archiepiscopis vel episcopis conveniri minime valeant.

<< Laterani, VIII kal. Februarii, anno septimo. »

XIII. 23 février 1261. « Inducunt nos. »

Guillelmo Arnaldi de Mora, capellano dilecti filii nostri O. Sancte Marie in Via Lata diaconi cardinalis, archidiacono Belvacensi in ecclesia Burdegalensi, ordinis Sancti Augustini, confirmat archidiaconatum Blaviensem, quem ipsi concesserat Gualhardus Dornon, thesaurarius et vicarius capituli ecclesiæ Burdegalensis, sede Burdegalensi vacante.

<< Laterani, VII kal. Martii, anno septimo. >>

XIV. 15 février 1261. « Devotionis augmentum. »

Abbatisse et conventui monasterii de Celiporta, Cisterciensis ordinis, Olomucensis diocesis, confirmat jus patronatus ecclesiæ Sancti Vuenceslay de Thusnawrcz. (N° 18046 de Potthast.)

<< Laterani, XV kal. Martii, anno septimo. »

XV. 4 janvier 1261. « Devotionis augmentum. »

Priorisse et conventui monialium inclusarum monasterii Sancte Crucis de Nuremberch, ordinis Sancti Augustini, Bambergensis diocesis, secundum instituta Fratrum Predicatorum viventibus, regulam sancti Augustini secundum dicta instituta, quam a viginti annis præteritis professæ sunt, confirmat.

<< Laterani, II nonas Januarii, anno septimo. »

XVI. 14 février 1261. « Justis petentium. »

Prioribus et collegiis ecclesiarum Sancti Marci de Mantua, Sancti Spiritus de Verona, domus religionis de Parma, Sancte Perpetue de Faventia, Sancti Eusebii de Seratico, Sancti Thome de Vicentia, Sancti Viti

1. Lisez: Blaviensi.

de Mantua, Sancte Marie virginum de Venetiis, Sancte Trinitatis de Mutina, Sancti Bartholomei de Vicentia, Sancti Apollenaris de Gambara, Sancte Pellagie de Cremona, Sancti Antonii de Coneglano et Sancti Leonardi de Verona, ordinis Sancti Marci de Mantua et omnibus qui se in futurum eidem ordini sociare voluerint. Ipsorum regulam confirmat.

<< Laterani, XVII1 kal. Martii, anno septimo.

XVII. 25 février 1261. « Religiosam vitam. »

[ocr errors]

Priorisse monasterii Sancte Crucis de Nurumberch ejusque sororibus, tam presentibus quam futuris, religiosam vitam professis, in perpetuum. Ipsum monasterium sub beati Petri et sua protectione suscipit.

<< Laterani, per manum magistri Jordani, sancte Romane ecclesie notarii et vicecancellarii, V kal. Martii, indictione III, incarnationis dominice anno Mo CC° LX°, pontificatus vero donni Alexandri pape IIII anno septimo. » XVIII. 25 février 1261. « Devotionis augmentum. »

Abbatisse et conventui monasterii Vallis Sancte Marie de Colania, Cisterciensis ordinis, Olomucensis diocesis, confirmat ecclesiam Sancti Jacobi de Burgo Brimensi, a P. Boemiæ rege datam.

<< Laterani, V kal. Februarii, anno septimo. »

XIX. 30 janvier 1261. « Devotionis augmentum. »

Abbatisse et conventui monasterii de Celi Porta, Cisterciensis ordinis, Olomucensis diocesis, confirmat eamdem ecclesiam. (N° 18024 de Potthast.)

<< Laterani, III kal. Februarii, anno septimo.

XX. 2 février 1261. « Sua nobis. »

Episcopo Constantiensi committit petitionem priorissæ et conventus monasterii in Wumental, Constantiensis diocesis, quæ, cum se Cisterciensi ordini astrinxissent, ordinem Sancti Augustini secundum instituta Fratrum Prædicatorum resumendi licentiam postulabant.

<< Laterani, IIII nonas Februarii, anno septimo. »

1. Je crois qu'on a voulu après coup annuler le dernier I, pour ramener ce chiffre à XVI.

« ZurückWeiter »